(Door Frank Flippo)
Nu is er eindelijk een dieetboek in ons taalgebied verschenen dat iets meer hout snijdt dan de pseudo-diepzinnige babbeltjes van bijvoorbeeld meneer Atkins en meneer Montignac. Pseudo omdat zij hun theorieën wel onderbouwden met onderzoeksgegevens. Maar, zo laat Kris Verburgh ons zien in zijn boek De Voedselzandloper, je hebt onderzoeken en onderzoeken. Vele zijn gesponsord door bijvoorbeeld de melkindustrie, of werden kortdurend bij een beperkte groep uitgevoerd, of haalden vanwege beperkt belang nooit gezaghebbende wetenschappelijke tijdschriften. Verburgh pakt het anders aan.
Hij haalt zo veel mogelijk gerenommeerde en recente onderzoeken aan die in topbladen zijn verschenen zoals The Lancet, en die dus de toets van de wetenschappelijke kritiek glansrijk kunnen doorstaan. En dat leidt tot heel andere conclusies dan vlotte dieetpraatjes ons vaak willen doen geloven. Antioxidanten zijn bijvoorbeeld niet zaligmakend. Vaak zijn het eerder bioflavonoïden die het goede werk verrichten. Wie naar gedegen onderzoek kijkt, ontdekt bijvoorbeeld ook dat groene thee niet heilzaam is vanwege de antioxidanten, maar vanwege heel andere eigenschappen. En zo is er meer.
Biochemie
Bijzonder aan De Voedselzandloper is dat het de nieuwste inzichten uit de gerontologie (verouderingsleer) en de voedingsleer combineert. Na ons dertigste, stelt Kris Verburgh vast, laat Moeder Natuur ons lichaam in de steek. Hij bedoelt het vast niet letterlijk. Anders zouden we allemaal kort na ons dertigste dood neervallen. Dit, terwijl mensen hun dertigste levensjaar soms met een factor 4 overleven, die enkelingen worden wel 120. Dat veroudering begint rond je dertigste staat echter wel vast. En voeding speelt hierin een belangrijke rol.
Om precies te kunnen begrijpen wat het effect is van bepaalde voeding, moet je precies weten wat er in een mensenlichaam gebeurt wanneer er voedsel naar binnen gaat. Verburghs uitleg gaat tot op het DNA. Hij vertelt het ‘hele’ complexe, biochemische verhaal van de spijsvertering, inclusief de implicaties voor het verouderen. Pittige kost die zeker de helft van het boek beslaat. Boeiend genoeg, want hierdoor begrijp je ook hoe het kan dat op cellulair niveau, griezelig genoeg ook in de hersenen, voortdurend kleine ontstekingen en bloedingen aan de gang zijn. Het lichaam ruimt die ook voortdurend op, normaal gesproken. Suikers, verkeerde vetten, gifstoffen en verkeerde koolhydraten sturen deze subtiele processen echter in de war. Verburgh suggereert dat het wel zo verstandig is de lichaamseigen antistoffen aan het werk te zetten in plaats van je voortdurend vol te stoppen met antioxidanten en aanverwanten ‘van buiten’. Je kunt deze activeren met sporenelementen, vitaminen en mineralen. Bij een tekort daaraan gaat het bergafwaarts met de afweer. Verontrustend is de bewering dat je pas pijn of ongemak voelt, als het vernietigingsproces al een stuk op gang is. Een suboptimale gezondheid is dus niet goed genoeg, je moet voortdurend streven naar het optimale. Hoe doe je dat? Uit dit vrij dikke boek vallen wel wat vuistregels te distilleren. Om te beginnen niet te veel eten. Meer eten dan het lichaam nodig heeft belast hart, vaten en organen en die moeten een heel leven mee. Verder de inname van dierlijke eiwitten beperken, maar weer niet helemaal afbouwen. Dagelijks heb je een hoeveelheid nodig zo groot als het rondje dat je kunt maken met duim en wisvinger. Een van de belangrijkste conclusies na het lezen van de voedselzandloper is dat hoe meer glycemische pieken je in je leven doormaakt, hoe meer kans op suikerziekte en hoe sneller je veroudert. Suiker is een groter kwaad dan vetten, want suikermoleculen plakken aan bloedvatwanden vast en aan cellen die juist de afweer verzorgen.
Havermout
Nu is Verburgh gelukkig geen onaantastbare autoriteit. Lichtelijk komisch wordt het bijvoorbeeld als hij havermout aanprijst als het meest ideale ontbijt. Op de internationale glycemische index (bron: A healthy Life) scoren immers kiembrood (10-20), roggebrood (40) en quinoa(35) veel lager dan havermout (met 55 net in de ‘gevarenzone’) en zijn dus glycemisch gesproken veel gezonder. Ook glasnoedels scoren slechts 35 punten. Zie verder deze lijst.
Een ander belangrijk puntje: haver, en havermout, bevatten veel fytinezuur. Verkeerd gegeten, blijft die fytinezuur er in zitten en dit kan leiden tot botontkalking (rachitis); in het haver etende Groot-Brittannië kwam dit veel voor, vandaar de naam ‘Engelse Ziekte’. Correct bereid, is haverpap echter zeer gezond. Correct bereid betekent: eerst een nachtje laten fermenteren in water, wat yoghurt en een schep roggemeel. Het fytinezuur wordt namelijk pas afgebroken met het stofje fytase. Haver heeft weinig fytase, rogge heel veel, vandaar. Wie het goedje afgiet en daarna opkookt, weet dat hij een gezond ontbijt eet.
Havermout heeft vele gezondheidsvoordelen; zo schijnt het ontstekingsremmend te werken op de luchtwegen. Verburgh vindt, getuige zijn recepten achterin het boek, makreel uit blik en witte bonen een goed avondmaal. Een mens moet iets over hebben voor zijn gezondheid. Benieuwd hoe lang het duurt voor de havermout, witte bonen en ingeblikte vis ook zijn neus uit komen. Er vallen werkelijk veel lekkerder dingen te verzinnen met dezelfde voedings- en gezondheidswaarde. Vermoedelijk is hij niet de beroerdste om dat te beamen. De klassieke Vedische keuken biedt veel moois, maar wie dichter bij huis blijft, neme vis vers van de markt met gestoofde seizoensgroenten, peulen en kruiden uit de tuin en vers fruit. En biologisch natuurlijk; Kris’ aanbeveling om bij supermarktgroente de bestrijdingsmiddelen even onder de kraan af te spoelen is een lachertje. Die gifstoffen zijn in verschillende fasen van het groeiproces er op gegooid en zitten diep in het plantenweefsel. Die krijg je er ook na een uur spoelen of koken ook niet meer uit. Kies gewoon biologisch.
Ook voor de sojamelk die Kris aanprijst loop ik niet warm. Naast dat het mij niet smaakt, is soja omstreden vanwege onder andere de fyto-oestrogenen; er bestaat een verband tussen consumptie van bepaalde sojaproducten en dementie. Dit geldt niet voor gefermenteerde sojaproducten zoals seitan. Kris kent deze onderzoeken ook en maakt dan ook een voorbehoud voor sojakaas, maar breidt dit niet uit naar sojamelk en –yoghurt. Dat zou ook moeten omdat dit eveneens ongefermenteerde vormen zijn. Hij heeft zich op soja gestort omdat hij melkproducten ongezond acht, en wat betreft zoete koemelk heeft hij denk ik een punt. Moeten we de nadelen van yoghurt niet afwegen tegen soja? Misschien dacht Kris: wat moet ik anders nog door mijn havermout doen om het een beetje eetbaar te maken? Zuivel wijst hij af met het argument dat koemelk bedoeld is voor kalfjes en niet voor mensen. Alleen kaas, wat gefermenteerde zuivel is, mag van hem. Waarom gefermenteerde zuivelproducten als yoghurt en kwark (heel jonge kaas) dan wel verkeerd zijn, maakt hij niet duidelijk.
Paleolithicum
Basis voor de Voedselzandloper is de theorie dat de mens ontstond in de vlaktes van Oost-Afrika waar hij de veilige beschutting van het oerwoud had verlaten en als jager-verzamelaar aan zijn kostje moest komen. Die periode noemt men het paleolithicum of de Oude Steentijd. Toch noemt Verburgh het voedingspatroon dat zijn boek aanprijst, geen paleodieet. Onze spijsvertering, stelt hij, is nog steeds gebaseerd op wat we toen aten. De aanhangers van het paleodieet maken volgens hem een denkfout door zoveel vlees te eten; zo veel vlees was helemaal niet beschikbaar en onze verre voorouders aten vooral plantaardig voedsel. Feiten over langlevende personen in archaïsche gemeenschappen bevestigen dit. Hij verwijst hier naar het Amerikaanse onderzoek naar de Blue Zones. Dit zijn plekken op aarde waar al sinds mensenheugenis de mensen er in uitstekende gezondheid een zeer hoge leeftijd bereiken. Hij stelt dat in die Afrikaanse vlaktes geen melk, boter en brood voorhanden waren. Maar yoghurt en brood zijn in Blue Zones geen taboe.
Om de gezonde levenswijze compleet te maken, legt Kris, alweer geïnspireerd door de Blue Zones, uit dat socialiseren, meditatie (of verstilling) en lichaamsbeweging onmisbare factoren zijn bij het fit oud worden. Zij gelden als belangrijke stressreducerende factoren. Nervositeit en voortdurende spanning zorgen voor oxidatieve stress die een lichaam los van voeding snel doet verouderen. Stress kan veroorzaakt worden door een verkeerde lichaamshouding, psychisch lijden, een ongezonde werkomgeving etc.
Fijnproevers
Naast dat veel informatie voor lezers nieuw zal zijn, is een andere opsteker de grote leesbaarheid van de Voedselzandloper, ondanks de stevige wetenschappelijke lading. Hij kiest niet voor de gemakkelijke weg, loopt die af en struikelt slechts enkele keren. En hij spreekt zichzelf tegen door dit geen dieetboek te noemen. Dat is het wel; veel van zijn aanbevelingen zijn wel degelijk gericht op afvallen. Als je bijvoorbeeld zijn aanbevelingen wat betreft de reductie van koolhydraten (helemaal geen brood, pasta, aardappelen meer) al te rigide opvat, zouden zelfs op den duur anorexia-achtige situaties kunnen ontstaan. Je kunt immers niet zonder meer alle koolhydraten vervangen door slechts havermout, peulvruchten en groenten. Ook in de Blue Zones eten mensen gewoon brood en rijst. Ze eten er alleen hun buikje niet mee ‘rond’, en zo zou je Verburghs advies moeten opvatten. Overigens raadt Verburgh zelf aan, een arts te raadplegen als u als lezer overweegt uw hele voedingpatroon om te gooien.
De schrijver van dit leerzame, soms wat doordraverige boek heeft zijn best gedaan het zo verantwoord en afgewogen mogelijk te schrijven en dat siert hem. Soms doet het denken aan Maarten ’t Harts Dovemansorendieet, met dit verschil dat bij ’t Hart de ironie er duimendik op zit. Zoals gezegd, het boek is niet zonder miskleunen (wel kaas, geen yoghurt; wel soja en havermout, geen quinoa en kiembrood). Een hoofdstuk over hoe je de Voedselzandloper kunt combineren met een levensstijl voor fijnproevers had voor mij het boek compleet gemaakt.
Kris Verburgh, De Voedselzandloper, uitg. Bert Bakker, €17, 95
Lees ook
Welk wereldvoedsel is nu eigenlijk gezond?
Vijf vette dingen die je niet dik maken
Griep op komst? Boost je immuunsysteem met naruurlijke voeding
Zilvervis 
Beste,
Nu zelf moet ik het boek nog lezen, heb hem wel doorgebladerd.
Het is eigenlijk zo dat het boek naar een gezond lichaam streeft en vanuit dat ook te werk gaat. Wanneer men zelf bezig is met het lichaam weet je vanuit jezelf dat je bepaalde voedingsmiddelen niet moet laten. Zoals brood pasta of aardappelen maar dat men het kan beperken in hoeveelheid. Wat ook heel belangrijk is, is 6 keer per dag te eten en niet zoals wij gewoon zijn 3 of zelfs maar 2 maar te eten. Waarvan dan eigenlijk heel wat op ons bord ligt en waar ons lichaam niet echt alles kan uithalen om het te verwerken. Zodat gewicht zal toenemen.
Toch vind ik u tekst prachtig en hoop dan ook dat mensen die via mijn blog naar die van u mag komen om het nodige te lezen.
http://shivatje.wordpress.com/2012/09/28/voedselzandloper/#comment-5682
LikeLike
Mijn dank Shiva’tje voor uw lof en uw besluit mij te volgen. Ook uw adviezen lijken me goed besteed onder deze tekst…
LikeLike
Bedankt
LikeLike
Er staat zoveel meer in het boek.
LikeLike
Dag Frank. Geweldige recensie heb je geschreven op De Voedselzandloper! Ik ben halverwege met het boek en was op zoek naar reactiemogelijkheden op de website toen ik jouw recensie tegenkwam. Ik had voor mezelf een aantal opmerkelijke zaken genoteerd die veel met jouw opmerkingen overeen komen: Een magnetron gebruiken om havermout op te warmen? Een recept voor een avondmaaltijd met 1 prei en 1 ui? Veel soja, maar de huidige genetische manipulatie dan en de vele bestrijdingsmiddelen? Daar kreeg ik net een blog van Inge van Haselen over binnen. Waarom wordt er niet gewezen op biologisch? Er wordt tegenwoordig vaak gezegd dat je meer dan 3 x per dag moet eten, zelfs tot 6 x (en dan natuurlijk kleinere hoeveelheden). Daar lees ik niets over. Waarom worden er zo weinig kruiden gebruikt (ik ben meesterherborist en weet dat kruiden veel goede stoffen bevatten).
Dat wil niet zeggen dat ik het boek niet goed vind. Het geeft veel goede informatie en aanknopingspunten voor gezond eten, maar ik mis nog wel wat. Daarom gebruik ik zelf altijd meerdere bronnen naast elkaar en haal uit dat geheel de informatie uit waar ik mee uit de voeten kan. Als aanvulling op ‘De Voedselzandloper’ is ‘Oersterk’ van Richard de Leth een heel mooi boek.
LikeLike
Beste Rika,
Voel mij zeer verguld met je compliment! Mijn mening oer De Voedselzandloper lijkt inderdaad in grote lijnen overeen te komen met je jouwe. Je hebt mij benieuwd gemaakt naar het boek ‘Oersterk’. Zelf overweeg ik ook nog het boek ‘The Jungle Effect’ van Daphne Miller te recenseren. Alweer een boek dat je niet koopt vanwege de recepten, maar des te meer vanwege de verfrissende, originele invalshoek.
LikeGeliked door 1 persoon
Hallo Frank,
In het boek wordt in hoofdstuk 3 gesproken over Cynthia Kenyon. Ik heb gezocht op internet en vond een “weerwoord” op haar bevindingen. Het weerwoord sprak mij wel aan, maar ben ook wel benieuwd naar wat jij ervan vindt:
http://www.1to1vitamins.com/dr-cinques-blog/118-all-this-fuss-about-dr-cynthia-kenyon.html
LikeLike
Met grote belangstelling las ik het commentaar van dokter Ralph Cinque. Hij heeft gelijk, wij zijn natuurlijk geen rondwormen en onze stofwisseling is waarschijnlijk iets complexer, complexer ook dan wat Kris Verburgh vermoedt. Gelukkig ben ik niet zo dom geweest in navolging van Verburgh maar van alle koolhydraten af te stappen, en ik blijf matig met proteïnen. Maar als ik er vreselijk veel zin in heb, neem ik wel gewoon een grote homp kaas. Zoals Cinque zegt, zijn waarschijnlijk geraffineerde koolhydraten en overmatig veel eiwitten de boosdoener. Verburgh zegt ergens in zijn boek dat het ringetje dat je kunt vormen met duim en wijsvinger, je vleesbehoefte aangeeft per dag. Vind ik een mooie richtlijn. Dank Piet, voor deze informatie!
LikeLike
Pingback: Recensie: Kris Verburgh - De voedselzandloper | Ranking the Books
Zoals altijd na het lezen van oneindig veel boeken over gezondheid kom ik weer tot dezelfde simplistische conclusie (maar daar kan je geen heel boek mee vullen natuurlijk): eet gevarieerd, eet vooral volop groenten (groene bladgroenten zeker altijd erbij, maar verder alle vormen en kleuren, gekookt en voor wie het verdragen kan rauw), voldoende gezonde vetten, eiwitten en koolhydraten met mate. Eet regelmatig kleine hoeveelheden en volg niet om de haverklap een ander extreem gezondheidsdieet dat je niet kan volhouden. Beter elke dag een kleine zonde dan je in het weekend, in de vakantie of na een paar maanden weer laten gaan. Zoals Kris ook vermeldt is snel afvallen (maar ook snel bijkomen) heel slecht voor het lichaam. Bij artikels over honderdjarigen valt vooral op dat ze elke dag dezelfde eet -en leefgewoontes hadden zoals elke dag één sigaartje of een glas whiskey.
LikeLike
Dag allemaal,
Ik heb de Voedsel zandloper gelezen en ben blij met de kritische noten van Zilvervis, vooral over (bereiding van) havermout. Ik wijs jullie graag op http://www.de planteneter.nl. Boele Ytsma heeft zich verdiept in voeding en geeft zeer waardevolle informatie via zijn site en zeker ook via zijn filmpjes op YouTube. Ook hij geeft daar een recensie over de voedsel zandloper.
Overigens ben ik nu ca en half jaar ‘aan de groene smoothies’, o.a., en dat bevalt mij prima.
Groet, Pia
LikeLike
seitan is gemaakt van Tarwe en niet van soja! Tempeh is wel een gefermenteerd soja product.
LikeGeliked door 1 persoon
Dank Danielle voor deze correctie. Vriendelijke groet, Frank
LikeLike
Van wikipedia geplukt :
“De benaming ‘Engelse ziekte’ is ontleend aan het gegeven dat de ziekte in de achttiende en negentiende eeuw veelvuldig voorkwam in de geïndustrialiseerde wijken van Londen. Deze wijken werden volgebouwd met hoge huurkazernes. De straten waren nagenoeg onbereikbaar voor het zonlicht, maar dit was niet het enige. Vele kinderen moesten werken van drie uur ’s morgens tot zeven uur ’s avonds en zagen nooit licht. Het lichaam heeft zonlicht nodig om vitamine D aan te maken. Dit is een vitamine die ons lichaam zelf aan kan maken. Vitamine D is onder meer nodig voor de botgroei. Bij veel kinderen groeiden door het gebrek aan zonlicht de benen krom. Door de kromme benen liepen de getroffen kinderen moeilijk. Aangezien rachitis voor het eerst in de Engelse grote steden werd waargenomen en vandaaruit in de medische vakbladen werd gepubliceerd, heeft het in de volksmond de naam ‘Engelse ziekte’ gekregen.”
Ik zou de botproblemen in het verleden in Engeland niet direct verwijten aan haver.
Mocht dat in het artikel zo bedoeld zijn..
Verder is de Zandloper een mooi boek.
Ik vind geen rijst eten ook nogal radicaal.
maar zoals een Chinees gezegde luid ,als je alles gelooft dat in een boek staat,dan kun je beter dat boek weggooien.
Of iets in die trend.
Elk boek heeft zn zwakheden.
🙂
Boeken zijn net mensen..
LikeLike
De energie ontbreekt me even om er het onderzoek bij te halen waarop mijn bewering gebaseerd is. Het was een onderzoek uitgevoerd onder ik meen Pakistaanse jongeren die in achterstandsbuurten in Engelse steden kwamen te wonen, waar zij op een ontbijt werden gezet met saaie, ongeweekte haverpap zonder extra fruit (vitamine C gaat het effect van fytinezuur enigszins tegen). Uit o.a. darmonderzoek bleek dat het fytinezuur in de haver de opname van botondersteunende mineralen en vitamine D blokkeerde. Dit gecombineerd met gebrek aan zonlicht (mensen met een getinte huid, uit landen met veel zonneschijn, ontwikkelen sneller een vitamine D gebrek) zorgde wel degelijk voor symptomen van rachitis en botontkalking.
LikeLike
Gladiatoren aten voornamelijk Gerst en bonen en vruchten.
en die hadden bovengemiddelde sterke botten.
Ze stonden bekend als ‘gerstemannetjes’.
En dit onderzoek:
Nieuws: Fytinezuur/fytaat, volkoren graanproducten, en het risico op een heupfractuur.
Donderdag, 17 maart 2011.
Fytinezuur/fytaat komt vooral voor in onbewerkte graanproducten en peulvruchten. Deze stof wordt wetenschappelijk in verband gebracht met een slechtere opname van ijzer, zink, en calcium (1). In theorie zou fytinezuur daarom kunnen zorgen voor een verhoogd risico op gezondheidsproblemen als gevolg van tekorten aan de genoemde mineralen, zoals een verhoogd risico op botbreuken door verlaagde inname van calcium.
29.192 Amerikaanse vrouwen werden gevolgd over een periode van 18 jaar (2). In deze periode kregen 1,451 vrouwen een heupfractuur. Vrouwen met een hoge consumptie van volkoren graanproducten bleken een significant verlaagd risico op een heupfractuur te hebben, vergeleken met vrouwen met een lage consumptie.
Opzet onderzoek: prospectief onderzoek. | Onderzochte groep: 29.192 vrouwen van 55-69 jaar.
|Bronnen:
1) Gibson RS. A review of phytate, iron, zinc, and calcium concentrations in plant-based complementary foods used in low-income countries and implications for bioavailability. Food Nutr Bull. 2010 Jun;31(2 Suppl):S134-46. Link.
2) Jacobs DR Jr. Whole grain intake, incident hip fracture and presumed frailty in the Iowa Women’s Health Study. Br J Nutr. 2010 Nov;104(10):1537-43. Link.|
LikeLike
Dank voor deze boeiende bijdrage Renato. Het onderzoek laat zien, dat potentieel schadelijke stoffen toch vaak minder slecht uitwerken dan je zou vermoeden op grond van hun eigenschappen. De biochemie van de spijsvertering is een zeer complex verhaal en ook met jouw nieuws zal het laatste woord erover nog niet gesproken zijn…
LikeGeliked door 1 persoon
Seitan is gebaseerd op tarwe niet op soja, je kritiek op het boek lijdt aan nogal wat gebrek aan kennis bij jezelf en andere onjuistheden.
LikeGeliked door 1 persoon
Graag hoor ik andere eventuele onjuistheden van je, dan kan ik nagaan of die werkelijk onjuist zijn en ze zo nodig recht zetten. Hoop dat je niet alleen hebt geleden tijdens het lezen…:)
LikeLike
Graag iets specifieker en constructiever, meneer Bakker!
LikeLike
Ooit at ik Makro-idiotisch, nu probeer ik vooral op mijn gewicht te letten.
Hoewel ik de voedselzandloper een informatief schema vind, snap ik sommige voorkeuren niet echt.
Vriendelijke groet,
LikeLike
Je staat niet alleen in dat ‘niet snappen’, Rob. Ondanks de bijna intimiderende reeks van aangehaalde onderzoeken, bevat het boek een aantal subjectieve stellingen die op geen enkele wijze onderbouwd worden. Een van de zotste is wel de opmerking dat je bestrijdingsmiddelen verwijdert door planten even onder de kraan te houden.
LikeLike
volgens mij mag magere kwark niet, want er zitten – net zoals in yoghurt – nog allerlei culturen in. uitgeharde kaas zoals gouda en brie waarschijnlijk niet. heeft iemand kris zijn kijk daar op?
LikeLike
Als gevolg van artrose wordt ons geadviseerd basisch te eten, terwijl wij al jaren min of meer op basis van de voedselzandloper koken. In de basische keuken geen zalm, walnoten, cacao, koffie, zwarte thee of rode wijn. Onze leeftijd is 76 jaar. Graag uw reactie/ advies. Alvast hartelijk dank.
PS.
Behalve de artrose zijn we redelijk gezond en lenig.
LikeLike
Beste Sytze en Ella, Het doet mij plezier te vernemen dat u nog redelijk gezond en lenig bent. Het regime van de Voedselzandloper is zo streng, dat ik mij daar niet altijd aan wens te houden; wel zijn havermout en peulvruchten een veel groter deel gaan uitmaken van mijn menu; zeer lezenswaard is ook de opvolger van de Voedselzandloper, genaamd ‘Veroudering vertragen’. Daarin pleit Verburgh o.a. voor wat hij noemt hormesis, een Griekse term die inhoudt dat je soms iets licht giftigs moet eten om je immuunsysteem te blijven uitdagen. Dat licht giftige kan ook gewoon een heel bitter paardebloemblaadje zijn hoor, of andijvie.
LikeLike