Tosca Niterink (50) speelde zo’n 20 jaar geleden de vrouwelijke helft van het duo Theo & Thea. Op TV namen zij de jaren ’70-lulligheid op de hak met vondsten als ‘Creatief met Kurk’ en de pornoparodie  ‘Cabaret Petit Populair.’ Van Tosca Niterinks talent voor imitatie en fantasievolle overdrijving konden we de afgelopen jaren genieten in de reisfilmpjes die ze samen met vriendin Annie maakt. Haar geacteerd klungelige stem verraadt de cabaretière, maar haar enorme zelfspot redt de act. Zij is zeer bedreven in het genre dat bekend staat als ‘camp.’ Camp combineert kitsch met zogenaamd warme betrokkenheid. Camp omarmt de massacultuur met artistieke bedoelingen en dat gebeurt ook in ‘Klimmen naar Kruishoogte,’ een ongewoon verslag van de pelgrimstocht naar Compostella. Anno 2012 is ook deze gewijde tocht een massaverschijnsel. Hadden er uitsluitend artiesten, intellectuelen en religieuzen meegelopen, dan had dit boek niet geschreven kunnen worden. Want juist de kleinzielige types hebben haar volle, spotlustige aandacht. Met overgave acterend, doet ze of ze zwelgt in de omarmingen van pelgrims die elkaar na enkele dagen weer ontmoeten. Mannen komen er meestal niet best vanaf, namelijk als onsmakelijk, lachwekkend, dom of pretentieus. Een vriendelijke man is al gauw een doetje, een stoere ‘iets met een baard en een stok,’ een verteller iemand die zichzelf graag hoort praten. Een uitzondering hierop is het homostel dat ze ontmoeten; de sarcastische toon wijkt en maakt plaats voor opluchting en herkenning.

Postmodern

Niet op de onbegrepen, verheven kunstenaar willen lijken. Gewoon doen, maar weten dat je dat niet bent: die houding is vaak gelabeld als ‘postmodern’. Tosca Niterink is wars van elitair gedrag, maar voelt zich desondanks vaak ‘anders’. Dat is het lot van elke originele mens. ‘Gewoon doen’ wordt tot kunst verheven, omdat alles wat een artistiek iemand opschrijft in kunst verandert. Dit is cabaret in boekvorm: absurdistisch, rijk aan taalvondsten en licht als een veertje. Een ondertoon van zwaarte doet harder lachen; zo werkt humor. Auteur en medereizigster voelen zich niet helemaal geaccepteerd. Vandaar hun rode hoofd als ze vragen om een tweepersoons bed. Waar ze dan weer van balen.

Het thema van de mens in zijn kwetsbaarheid is dat van alle humor. Een typisch voorbeeld van Niterink: een man die voor dag en dauw met een geïmproviseerde kartonnen peniskoker zijn voortuin in loopt en, de dames ziend, weer terug schiet in zijn huis. Ze belt aan, terwijl haar vriendin filmt. Memorabel is het wel, net als de zin: ‘we moesten over een vangrail stappen, zo scherp dat het bijna een onvrijwillige vrouwenbesnijdenis werd.’ Welkom in de wereld van… kinderlijke taal met bewust scabreuze ondertoon. Het is de wereld van Theo en Thea, Barend Servet en Fred Haché. Die is melig en dubbelzinnig, maar ook fantasievol. Door de ironische ondertoon valt niet op te maken of de auteur écht zo vaak chagrijnig is als zij omschrijft. Wel zijn passages waarin ze het zonder enig voorbehoud naar haar zin lijkt te hebben schaars. Beschrijvingen van zulke momenten vormen de schaarse zwakke momenten in het boek. Ze schrijft dan zinnen als: het is gewoon zoals het moet zijn.

Pageturner

Niterink heeft met Klimmen naar Kruishoogte een aanstekelijk, onderhoudend en hilarisch reisboek geschreven. Het is ook een echte pageturner omdat je steeds denkt: welke eigenwijze zijpassen gaat het duo nu weer maken? Juist haar eerlijkheid over zichzelf maakt nieuwsgierig. Origineel en geloofwaardig is dit boek omdat de auteur zichzelf niet spaart. Er is moed voor nodig, zeker als je bekend bent, om de eigen tekortkomingen niet te verbloemen.

Tosca Niterink, Klimmen naar Kruishoogte, uitg. 2012, Thomas Rap. €17,50