Sugar snaps uit Afrika, sushi uit Japan, pizza uit Italië, elk gebied op aarde heeft er tegenwoordig mee te maken. We noemen dat de wereldkeuken. Mensen denken dan aan afwisselend en exotisch eten. Deze wereldkeuken kan erg gezond zijn, maar veel van dat lekkere ‘exotische’ eten dat wij verorberen, is vaak verkapt fastfood geworden. Ons Chinees eten bijvoorbeeld is saaier, flauwer en vetter dan het eten in China. Maar welk ‘eten van ver’ is wel goed? Lees meer over hoe de wereldkeuken is ontstaan en wat we er echt aan kunnen hebben.

Elk gebied op aarde heeft zijn eigen ‘oerdieet’. In de loop van duizenden jaren bouwden primitieve bewoners door uitproberen een dieet op uit lokale levensvormen. Zij maakten smakelijke, licht verteerbare en vitaminerijke maaltijden die hen gezond hielden. Maar originele exotische recepten veranderen steeds vaker in een vette, ‘gemakkelijke’ hap, niet alleen in Europa, maar ook in de rest van de wereld.

De Californische huisarts Daphne Miller schreef hierover in 20o9 het boek ‘The Jungle Effect’. Zij ontdekte dat bijvoorbeeld Mexicanen in de VS veel vaker suikerziekte hebben dan blanke Amerikanen, en dat dit door het geraffineerde, ‘plastic’ TexMex food komt. Ze reisde naar Barranca del Cobre, Mexico, en ontdekte dat diabetes daar juist minder voorkomt dan onder blanke Amerikanen. Het ligt aan de voeding. Het boek kent veel meer voorbeelden, met andere kwalen en andere gebieden. Kern is steeds dat van oorsprong lekker en goed eten wordt bewerkt tot ‘lekker’ slecht eten.

Japans, Italiaans, Grieks of Thais, alle windstreken kun je tegenwoordig op je bord krijgen. Omgekeerd, is buiten Europa ons eten gewoon geworden. Wij doen minder scherpe kruiden door ons eten dan de Thai, zelfs als we Thais eten. Een Thai vindt een Duits braadworstje smakeloos en maakt er met visaroma, limoen en scherpe pepers iets ‘echt Thais’ van. Maar een Thais gekruid worstje verteert waarschijnlijk beter dan zo’n zelfde worstje gedrenkt in vette jus. Belangrijk is dus niet het verschil met thuis, maar het verschil tussen welvaartseten en gezond eten. Een Duits worstje volgens middeleeuws recept zit  tjokvol kruiden en werd gegeten met brood en veel mosterd. Westers is niet per definitie ongezond. Veel mensen lijden met name door westers welvaartsvoedsel aan obesitas. Welvaartsvoedsel is westers eten vol eiwitten en verzadigde vetten, vaak overvloedig gezouten of gesuikerd. Fastfood valt hieronder, maar ook bijvoorbeeld toffees, barbecuevlees en gefrituurd eten.

Drie golven

Wereldwijde beïnvloeding van keukens bestaat al eeuwenlang. In 1492 ontdekte Columbus Amerika en bereikten aardappelen, tomaten en paprika’s Europa, terwijl appelbomen en tarwe Amerika veroverden. In Italië en Hongarije veranderde de tomaat de keuken. In Zuidoost-Azië deden chilipepers dat. In West-Europa verdrong de aardappel de biet en de pastinaak, in Afrika verdrong mais de traditionele sorghum en gierst. In de westerse koloniën vermengde de westerse keuken zich met de inheemse. De voormalige Spaanse kolonie Mexico dankt hieraan haar verscheidenheid. Hetzelfde effect sorteerde de Franse keuken in Cambodja, Vietnam en Laos. Nog meer vermenging kreeg je toen rond 1960 gastarbeiders hun keukens meebrachten. Italiaanse, Griekse en Chinese restaurants verschenen. Maar die pasten zich aan. Vlees verscheen alleen als filetlapjes, kruiden werden milder en gerechten kregen vette sausen.  Zo werd gezond exotisch voedsel welvaartseten, zoals ook onze eigen keuken een welvaartskeuken is geworden.

Goed eten

Rond 1955 ontdekte voedingsdeskundige Ancel Keys dat de mensen die toen golden als weldoorvoed, namelijk Amerikaanse zakenlieden, extra vaak leden aan  hart-en vaatziekten. Later ontdekten onderzoekers dat  in de VS en de Scandinavische landen mannen vaker overleden aan hart-en vaatziekten dan in Zuid-Europa en Japan. Het grote aandeel van vlees-en vette spijzen in hun voedsel bleek cholesterolverhogend en slecht voor het hart. Mediterraan voedsel bleek veel gezonder: volop groenten en fruit, pasta, brood en olijfolie. Net als Japans voedsel – vis, rijst, weinig vet en veel sojaproducten.

Het eten in Japan en de mediterrane landen is langer hetzelfde gebleven dan in onze streken en daaraan dankt het zijn gezonde effect. In Nederland ging men na 1870, en nog meer na 1945, over van een overwegend plantaardig dieet met vooral zure melkproducten over op vettere spijzen, geraffineerd meel en veel vlees. Hieruit ontstond de fast food, die nu wereldwijd de gezondheid van mensen ondermijnt. Dit eten is nu overal. In Griekenland sterven tegenwoordig meer mensen aan hartaanvallen dan in West-Europa. En in Afrika, waar vroeger vooral hongersnood heerste, dreigt een epidemie van obesitas. Volgens een recent rapport heeft meer dan de helft van de Zuid-Afrikaanse vrouwen overgewicht. Ook in andere Afrikaanse landen rukt obesitas op. In veel ontwikkelingslanden dreigt een nieuw soort honger: ondervoeding gecombineerd met obesitas.

Gezond exotisch eten

Terug naar de basis dus! Daphne Miller geeft een aantal waardevolle adviezen voor authentiek eten:

-Koop vooral verse groente, bijvoorbeeld op markten zodat je weet dat het gelijk van het land komt

-Let bij kookboeken en recepten of de auteur echtheid nastreeft of andere doelen, zoals ‘gemakkelijk’

-Verminder de hoeveelheid vlees, zout en vet in gerechten. Het maakt bijna elke maaltijd gezonder

-Varieer! Een aantrekkelijke keuken is een afwisselende keuken. Dat maakt de keukens van Italië, China, India, Mexico zo aantrekkelijk.

(Dit bericht werd op 4 januari 2013 ook geplaatst op hetkanWel.net)

Lees ook

Gezond eten tijdens winterweer of wintersport

Negen mediterrane recepten voor gezonde winterkost

Waarom citroenen extreem gezond zijn