Als je dit doet in Taiwan, krijg je een hoge boete. Bron foto: Marsel Minga, Flickr

Milieukundige Maarten Rigter over stralingschade en wat je kunt doen

(Door Frank Flippo)

Als je in Taiwan een kind dit in de hand duwt, riskeer je een hoge boete.  In Nederland nog lang niet, maar de aanwijzingen dat WIFI- en telecomstraling schadelijk is stapelen zich gestaag op.  Aan de nieuwe ziekte EHS of elektronische hypersensitiviteit lijdt volgens stichting EHS al zo’n 3% van de Nederlanders of 500.000 mensen. Die zouden voortaan stralingsvrij moeten leven. In Nederland gaat dat niet,  maar isolatie kan veel leed voorkomen en misschien genezen. Onderzoeker Maarten Rigter adviseert EHS-slachtoffers en verricht metingen met soms verbluffende uitkomsten: “Bovenin het Utrechtse stadskantoor leek het wel een magnetron.”

In 2017 verscheen De Draadloze Kooi,  een boek met ervaringsverhalen rond EHS. “De sterfte aan kanker in Europa bij mensen onder de 65 jaar is in Nederland het hoogst”, schrijft huisarts Liesbeth Adriaansens in de inleiding. En; “Bij mensen boven de 65 staat Nederland op nummer twee. Dit ondanks de goede gezondheidszorg die wij in Nederland hebben. ” We zien, vervolgt zij, dat Nederland de hoogste zendmastdichtheid per inwoner ter wereld heeft.

Nederland heeft de hoogste zendmastdichtheid per inwoner ter wereld en de toegestane hoeveelheid straling is een van de hoogste op aarde. Sinds 2012 classificeert de World Health Organisation (WHO) mobieltjes als ‘mogelijk kankerverwekkend’. Veel landen hebben sindsdien maatregelen getroffen, Nederland niet. Adriaansens acht nader onderzoek naar straling als risicofactor voor kanker daarom “zeer gewenst”.

Nieuwe volksziekte

Onderzoeker Maarten Rigter is bezorgd over de uitrol van het nieuwe netwerk G5 die nu bezig is: “Dat geeft nog sterkere straling dan het huidige netwerk. Het wordt aangelegd omdat het huidige netwerk tegen zijn grenzen aanloopt. Door de groei van het dataverkeer raakt dat overbelast.  Ze zijn duizenden  nieuwe masten aan het neerzetten. Die staan op kortere afstand van elkaar dan in het vorige netwerk en ze stralen sterker.  Dit keer worden ook bestaande elementen zoals lantaarnpalen omgebouwd tot zenders. Het gevolg is dat de stralingsbelasting die mensen ervaren, met een veelvoud toeneemt. EHS treft nu vooral de wat gevoeliger mensen, maar als dit doorgaat wordt het misschien wel een volksziekte. Want steeds meer mensen krijgen last van aan EHS gekoppelde verschijnselen als duizelingen en hoofdpijn.”

“Vergeleken met vroeger neemt het volume enorm toe, dus het vermogen aan data dat wordt overgedragen. Tot 1990 had je bijna alleen grote zendmasten voor radio en televisie, en maar enkele  voor mobiele communicatie. Het verschil met deze tijd is tekenend. Mei 2017 waren er al 44.000 GSM, UMTS en LTE zenders die 24 u per dag stralen, ook als je niet belt of computert.  De gemiddelde veldsterkte of stralingsbelasting  voor de gemiddelde Nederlander is zeker tientallen malen hoger dan vroeger. Dit is een bescheiden inschatting.”

Hoezo?

“Omdat dat gemiddelde nooit is berekend. Dus het zou zomaar duizenden malen hoger kunnen zijn. Nederland hanteert nog altijd een stralingslimiet van 10.000mW m2. Dat is een norm uit 1998 en zelfs die is al veel te hoog. In Rusland en China mag die maar 100 mW/m2 zijn, een factor 100 lager. Iedereen die een zender plaatst die daar bovenuit komt, is in die landen strafbaar. In Wenen en Salzburg is de bovenste limiet zelfs maar 1 mW/m2 of nog lager.”

Lantaarnpaal

En nu komt daar bovenop dus nog G5?

Maarten: “Inderdaad. De nieuwste innovatie van het mobiele netwerk betekent de installatie van talloze zendertjes voor kort bereik en groot vermogen.  Dan kan aan elke lantaarnpaal, abri of stoplicht een zender komen. Dat betekent een nog grotere verdichting van het zendernetwerk. Er worden naar verluidt ook bomen gekapt omdat hun bladeren veel vooral laagfrequente straling tegenhouden.”

Maar is er dan geen enkele instantie die normen stelt aan deze explosieve groei?

“Er is er wel een, de ICNIRP. Dat is een NGO met een hopeloos verouderd protocol. Het houdt zich bezig met de normering voor elektromagnetische velden. Deze ICNIRP, Internal Commission on Non-Ionizing Radiation Protection, formuleert de richtlijnen waar de Nederlandse limieten aan blootstelling op gebaseerd zijn.  In de ICNIRP zitten mensen van het bedrijfsleven, zoals  Nokia en Samsung, en van de overheid, vooral het Ministerie  van Defensie van de Verenigde Staten.  Kritische wetenschappers zitten er niet in. Die worden geweerd,  zoals ze ook geweerd worden uit veel zogenaamd respectabele wetenschappelijke instituties. Binnen het RIVM bijvoorbeeld tref je er ook maar weinig.”

Poppen

“De normen die de ICNIRP opstelde voor blootstelling dateren van eind jaren tachtig. In 37 jaar zijn die niet veranderd.  GSM was toen tweede generatie. Dat betekende uitsluitend de digitale overbrenging van belsignalen.  In die richtlijnen zijn geen langetermijneffecten opgenomen; die waren nog onbekend.  Ze zijn louter gebaseerd op het effect dat opwarming heeft op weefsel. Dat is getest door poppen extreem lang bloot te stellen aan elektromagnetische velden.  De enige geteste parameter is een thermische. Naar lange termijn-effecten heeft het ICNIRP geen enkel onderzoek gedaan.”

Hoe kan dat?

“In hun documenten lees je wel dat de normen ‘in revisie’ zijn.  Maar dat staat er al jaren, zonder dat er iets verandert.  Je hoort er niets van. Het ICNIRP is te vergelijken met een tandeloos klimaatpanel dat ook vanwege bedrijfsbelangen nog geen deuk in een pakje boter kan slaan.”

Daar hoeven we dus weinig van te verwachten. Van wie wel?

“Van onafhankelijke journalisten en wetenschappers. Mensen die niet hun eigenbelang dienen, maar de publieke zaak. Die hebben het moeilijk.”

Omslagontwerp boek: MOL grafische vormgeving, Utrecht

Tegengewerkt door telecombedrijven

De Draadloze Kooi beschrijft ook de haperende werdegang van EHS. Discussie over stralingschade komt moeizaam van de grond, want in weinig branches wordt zoveel verdiend als in die van de elektronica- en telecombedrijven.  Die laatste manipuleren soms onderzoeksgegevens om de verkoop te spekken en vallen zelfs wetenschappers aan. In 2006 vergeleek de Amerikaanse wetenschapper Henry Lai 326 onderzoeken naar schade door straling. Hij verdeelde ze in een rij gesponsord door de telecomindustrie en een andere rij  met onafhankelijke onderzoeken. Wat bleek? Onafhankelijke onderzoeken toonden in 67 procent van de gevallen schade door straling aan. De gesponsorde onderzoeken kwamen daarentegen tot slechts 28 procent. Naast Lai kwamen in dezelfde periode vier Europese onderzoekers tot soortgelijke conclusies. Na publicatie werd Lai belasterd in een haatcampagne. Telecomgigant Motorola probeerde zelfs Lais ontslag bij zijn universiteit af te dwingen. Dit lukte niet, maar de financiering  voor zijn verdere onderzoek liep hij mis en Lai moest verder onderzoek staken. Lai is zeker niet de enige onderzoeker die op deze manier wordt tegengewerkt.

In de discussie rond obesitas treden soortgelijke mechanismes op. Producenten van suikerrijke voeding proberen de publieke opinie door lobbywerk te beïnvloeden, zodat mensen blijven denken dat vet de belangrijkste dikmaker is. Deze producenten produceren vervolgens lightproducten die zij als oplossing presenteren voor overgewicht.  En het werkte een tijdje: lightproducten werden een zeer winstgevende bedrijfstak. De laatste tijd is de waarheid toch boven komen drijven: dat lightproducten vaak meer kwaad dan goed doen, vaak door de toevoeging van suikers.

Ook onderzoeksjournalisten liggen onder vuur. De Australische Maryanne Demasi legde in haar documentaire Wi-Fried? een link tussen hersenkanker en mobiel bellen. Zij werd een half jaar geschorst en het programma waarin het verscheen, ABC Catalyst, moest excuses aanbieden. De onderzoekers die dit vernamen waren verontwaardigd en besloten terug te slaan. Zij bundelden hun krachten in een denktank genaamd BioInitiative.

Deze groeiende groep verontwaardigde wetenschappers publiceerde in 2007 haar eerste rapport, en brengt  regelmatig nieuwe uit. In 2012 behandelden zij 1800 onderzoeken naar effecten van elektromagnetische velden en draadloze technologie op de gezondheid. Genoemd worden DNA-schade, verstoorde nachtrust, geheugenverlies, onvruchtbaar sperma, slapeloosheid, verminderd leervermogen, miskramen en kanker.

Als de schade eenmaal is aangericht, valt achteraf vaak moeilijk te bewijzen dat straling de oorzaak is. Zo verhaalt De Draadloze Kooi van een zwangere vrouw die een maand voor de geboorte van haar kind ineens allerlei klachten kreeg, onder andere slapeloosheid. Het kind dat ze een maand later baarde was puntgaaf, maar dood. Doodsoorzaak onbekend. Later ontdekte ze dat precies een maand voor de bevalling een enorme mast was neergezet vlakbij haar huis.

Omringende landen stellen regels

Frankrijk is bezig met een wet die mobiele telefoons op alle middelbare scholen moet verbieden. Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Cyprus geven voorlichting om het gebruik van wifi te beperken, Chili en Oostenrijk stellen wettelijke beperkingen aan het vermogen dat zendmasten mogen uitzenden. In Israël en Frankrijk is het verboden om wifi te gebruiken  op kindercrèches. Sinds 2015 riskeer je in Taiwan een hoge boete als je een kind tot 2 jaar een mobieltje in de hand drukt. En grootmachten als China en Rusland gaan voorzichtig te werk bij het implementeren van hun mobiele netwerken. Zij achten het bewezen dat niet-thermische effecten van straling ongezond zijn. Sinds in 2012 het WHO-rapport verscheen, is internationaal nieuwe jurisprudentie in de maak. In Italie en Israel werden  schadevergoedingen uitgekeerd aan mensen met hersentumoren, toegeschreven aan veelvuldig mobiel bellen. Nokia moest in Brazilië een  zendmasttechnicus, een man van 37, schadegeld betalen omdat hij leed aan een zeldzame kanker waaraan al drie van zijn collega’s waren overleden. (Bron: De Draadloze Kooi)

EHS wordt inmiddels in Zweden,Duitsland,Oostenrijk, Frankrijk en Spanje erkend als handicap. Oostenrijkse huisartsen hanteren een specifiek protocol als zij EHS vermoeden. En in Zweden hebben sommige ziekenhuizen al stralingsvrije ruimten voor mensen met EHS.

Intussen voelen verzekeringsmaatschappijen nattigheid. Steeds meer van hen nemen de laatste jaren steeds een clausule op die maakt dat zij schade door elektromagnetische velden en aanverwanten niet meer dekken. Het immense Lloyds of London dekt veelal risico’s die anderen niet willen nemen. Maar zelfs Lloyds ging in 2015 overstag met een soortgelijke clausule.

Slachtoffers van EHS kunnen niet meer werken of normaal functioneren omdat hun zenuwstelsel overbelast is door straling. Hun klachtenspectrum is breed en varieert van licht ongemak tot levensbedreigend. Omdat moeilijk aantoonbaar is dat juist straling de oorzaak is, duurde het vrij lang voor hun klachten serieus werden genomen. Maar dit is aan het veranderen.

Maarten Rigter. Bron foto: Triple P Solutions.

Zieke bijen

Maarten Rigter: ”Lijden aan straling of EHS ontstaat meestal als gevolg van een stapeleffect. Mensen merken het pas na jaren en dan is het bijna te laat. Klachten zijn zeer divers: huidaandoeningen, verlies van energie, hartritmestoornissen, slaapproblemen,  spier- en noem de andere klachten maar op die ook in De Draadloze Kooi staan. Omdat de klachten zo uiteenlopen, zijn ze lange tijd niet herkend als veroorzaakt door straling.”

“Straling benadeelt niet alleen mensen. Biologen bestraalden  een klontje levende cellen in een reageerbuis: de celstress bleek aantoonbaar. Een ander voorbeeld: wereldwijd hollen de insectenpopulaties achteruit. Niemand kent de precieze oorzaak. Ze gaan intussen wel het hardst achteruit in gebieden met de hoogste achtergrondstraling. Neem nu de bijen. De Indiase wetenschapper Sainudeen Sahib stelde in 2010 een direct verband vast tussen straling en zieke bijen; na 10 dagen blootstelling vonden zij de weg naar de korf niet meer terug.”

Maarten, wat maakt dat je met dit werk bent begonnen?

“Ik werkte als certificeringsdeskundige voor verantwoord hout, maar die branche werd steeds onplezieriger.  Zoals in zoveel branches, betaalt de houtsector zijn eigen keurmerk. Zij willen graag de sigaar uit eigen doos aanprijzen. En dan komen controleurs die echt op kwaliteit letten, slecht uit. Ik ondervond vele vormen van tegenwerking. Verdraaien van feiten was nog de lichtste vorm. Want tot bijna alles waren ze bereid. Als ze maar onder een slecht oordeel uit konden komen.  Ik merkte dat veel van mijn collega’s minder kritisch waren dan ik. Die werden veel gretiger ingehuurd.”

Stralingwerende verf

“Naast het verrichten van metingen doe ik onderzoek naar hoe mensen  hun omgeving zodanig kunnen aanpassen dat zij weer wat normaler kunnen leven. Dat betekent goed rondkijken, doorvragen en mensen van advies dienen. Mensen kunnen met een paar eenvoudige ingrepen al zeer geholpen zijn. Dat kan door bijvoorbeeld stralingwerende verf te gebruiken.  Zulke dingen moeten zorgvuldig gebeuren. Als je het niet goed doet en er een lek zit in de isolatie, heb je kans dat die straling als een gek gaat rondtollen in je geïsoleerde woning en dan ben je nog verder van huis.”

“Soms is de bron van de klachten een elektriciteitshuisje vlakbij de woning. Elektriciteitshuisjes hebben wel een aardepen die de straling afleidt naar de grond. Maar soms zit die niet diep genoeg zodat de pen niet werkt. Of de pen heeft een te geringe opvangcapaciteit. Er is dan onvoldoende afleiding en dan blijven de magnetische velden op de leidingen zitten. Mensen slaan vaak zelf een aardepin om dit probleem op te lossen. “

Dutchtone

“Omdat ik zowel milieukundige (Master of Science), jurist als cultuurhistoricus ben, kan ik participeren in een groot aantal trends.  Mijn bemoeienis met effecten van straling begon met toen ik nog rechten studeerde en actief was in de Utrechtse politiek. Ik zag hoe in de wijk Overvecht op huurflats grote antennes werden geplaatst.  Het was de tijd dat de eerste generatie GSM werd uitgerold.  Ik ontdekte dat voor het plaatsen daarvan een vergunning nodig was, maar die was niet aangevraagd.  Het toenmalige bedrijf Dutchtone sprak ik erop aan. Zij hadden geen zin in een vergunning omdat die geld kost. Ik heb  gezorgd dat zij met terugwerkende kracht werden gedwongen, hem alsnog aan te vragen. ”

“Door deze kwestie raakte ik getriggerd door het onderwerp. En met meten heb ik veel ervaring. Ik heb voor drie ingenieursbureaus gewerkt. Voor de grootste deed ik ook metingen voor bodemonderzoek.  Ik ben geschoold in metingen verrichten en in het gebruik van meetapparatuur die aan bepaalde kwalificaties moet voldoen. Zo moeten ze bijvoorbeeld goed gecalibreerd zijn, dus geijkt, teruggezet naar een vertrekpunt van waaruit je kunt meten.”

Maar is die zogenaamd schadelijke straling wel te meten?

“Die is hartstikke te meten! Het zijn elektrische en magnetische velden. Ik meet ze met een Nano Tesla, een voltagemeter en een microwattmeter. De Nano Tesla is voor het meten van magnetische velden rond o.a. hoogspanningsmasten, de microwattmeter om achtergrondstraling te meten. Dit gaat niet over flauwekul. Je ziet dat aan de internationale erkenning van het probleem. In Zweden bestaat die erkenning al sinds 2006 en nu is sinds kort ook in Oostenrijk elektrogevoeligheid officieel erkend als handicap. Kijk hoe men vroeger aankeek tegen asbest en roken. Ook de schadelijkheid daarvan is vele tientallen jaren genegeerd, met vele zinloze doden als gevolg.”

Kanaries in de kolenmijn

Hoe ga je concreet te werk met een opdracht ?

“Na het opstellen van een meetrapport op de gevraagde plek, bied ik een plan van aanpak aan, bijvoorbeeld een plan om te saneren.  Daarnaast verleen ik juridische bijstand, vaak tegen instanties, voor mensen die ziek zijn geworden van straling. Zo ken ik Ed Goes. Hij  is de oprichter van Stichting Stop UMTS. Hij was, en is, een van de eerste slachtoffers van de straling waarover we het nu hebben. Er werden masten geplaatst op een ziekenhuis in zijn buurt en die straalden vol zijn woning in. Hij werd er hondsberoerd van en dat ging niet meer over. Hij maakte hier melding van,  maar in het begin ving hij overal bot met zijn klachten. Zelfs bij artsen.”

Hoe komt dat?

“Diagnose is niet altijd eenvoudig omdat door hun gevoeligheid mensen als hij soms een combinatie vertonen van niet aan straling gerelateerde psychische klachten en klachten veroorzaakt door straling. Punt is: het zijn vaak de gevoeligste mensen die het eerst merken dat er iets niet in orde is. Anderen die minder gevoelig zijn, denken dan al snel dat ze een beetje raar of aanstellerig zijn. Zij bezitten de voelsprieten die anderen ontberen. Ze worden wel vergeleken met de kanaries in de kolenmijn. Die kunnen absoluut niet tegen koolmonoxide en gaan het eerst dood,  zodat de mijnwerkers weten dat het er slecht toeven is. Deze eerste EHS- slachtoffers signaleren. Het verdient dus aanbeveling, zulke mensen om te beginnen serieus te nemen.”

Totale maatschappijkritiek

Maarten, we spraken al over het lobbywerk van telecomgiganten die openheid van zaken traineren en belemmeren. Is dat de enige reden dat het onderwerp taboe is?

“Nee, de belangrijkste reden gaat wat mij betreft nog een laagje dieper. De consequentie van kritiek  op straling is een bijna totale maatschappelijke kritiek. Want WIFI wordt overal gebruikt. Iemand die geen WIFI verdraagt, kan niet naar het ziekenhuis en kan niet naar school of naar zijn werk. Hij kan niet eens naar de supermarkt. Hij kan ook geen volle trein in waar iedereen mobieltjes bij zich heeft. Maar heel langzaam beginnen instanties ook in Nederland het probleem te onderkennen. Gelukkig zijn er nu al hier en daar stralingsarme lokalen in de maak voor een van de meest kwetsbare groepen: kinderen met EHS.”

“Er zijn naast EHS natuurlijk nog veel meer klachten die samenhangen met de kunstmatige manier van leven in de westerse wereld. Heel wat allergieën ontstaan door met pesticiden en op industriële wijze vervaardigd voedsel dat vaak genetisch gemanipuleerd blijkt te zijn. De een verdraagt geen gluten, de ander geen katten; natuurlijk leven is ver weg in Nederland.”

We kunnen intussen toch wel onomwonden stellen dat dit type straling schadelijk is?

“Zo lang het niet 100 procent bewezen is, hoor je mij niet zeggen dat het schadelijk is. Wel stel ik vast dat mensen mij waarschuwen dat zij slecht slapen en allerlei symptomen ontwikkelen, bijvoorbeeld van ADHD,  en mij daarbij verzekeren dat er een verband bestaat met straling. Maar straling kan ook een genezende uitwerking hebben. Lage vermogens tot 50 hertz zijn wel aangewend met gewenst medisch resultaat, zoals elektroshock-therapie.  Daar bestaan nog steeds aanhangers van.  Röntgenstraling redt vaak levens. Daarnaast zijn verschillende therapieën bekend met niet-ioniserende straling die een heilzaam effect schijnen te hebben.”

“Maar vanaf een zeker punt kan die straling gevaarlijk worden voor de gezondheid. Ik ben intussen ook bezig in de politiek en in lobbygroepen, en online, mensen bewust te maken van de mogelijke risico’s.”

Stadskantoor Utrecht

“Een goed voorbeeld is mijn vrij recente bezoek aan het Stadskantoor van de gemeente Utrecht. Een ruimte op de zesde verdieping wordt openbaar verhuurd. Er deed een gerucht de ronde dat op die verdieping zendinstallaties met een zeer hoog vermogen staan gericht.  Dus ik ging daar voor de aardigheid even meten. Ik schrok me lam en maakte daarna dat ik weg kwam. De straling is daar hoger dan op enige andere plek waar ik het afgelopen jaar ben geweest. Dat maakt deze ruimte volkomen ongeschikt om in te vergaderen.  Het enige waar hij misschien nog voor te gebruiken is, is opslag van materialen. Een ander gebruik kan ik me niet voorstellen. Al mijn meetinstrumenten sloegen zo ver uit dat ik niet eens waarden kon meten. Je wordt daar gewoon gegrilld als je er staat! Ik heb op grond van mijn bevindingen een brief gestuurd aan de gemeenteraad. Ik kreeg geen antwoord. Het bleef muisstil.”

Je zult inmiddels wel erg gekant zijn tegen WiFi-straling en aanverwanten..

“Nee hoor. Ik ben niet tegen draadloze toepassingen an sich. Ik zeg alleen: pas het zo aan dat de belasting zo laag mogelijk is.  Het doel moet toch altijd zijn een optimale kwaliteit van leven. Misschien moeten we wel toewerken naar reservaten, naar stralingsvrije natuurgebieden, zodat we nog plekken over houden om heen te gaan, mocht het toch nodig blijken.”

Wil je nog meer hiermee doen dan alleen meet- en advieswerk verrichten?

“Ja. Mijn doel  is om het ICNIRP te beinvloeden, en in Nederland het Ministerie van Economische Zaken bij de uitrol van het 5G netwerk. Ik denk serieus na over de Nederlandse norm. Ik wil mij er sterk voor maken dat er een deugdelijke  norm komt, met geactualiseerde blootstellingslimieten die recht doen aan de huidige stand van de technologie,  conform een aantal Europese landen die al lagere limieten hanteren.”

En je kunt nog even door. Of ben je inmiddels ervaringsdeskundige?

“Gelukkig nog niet! Hoewel…Tegenwoordig trek ik uit voorzorg speciale kleding aan als ik naar locaties ga met hoge straling, waar heel sterke velden zijn of als ik dagen tussen antennes bezig ben. En inderdaad, langzamerhand lijk ik er toch langzamerhand  gevoeliger voor te worden: dan voel ik pijntjes op rare plekken na  na een bezoek aan openbare telewerk- en netwerkplekken. Dus daar kom ik liever niet te veel. Of ik daar verstandig aan doe of niet, moet de toekomst uitwijzen.”

Kijk verder op:

https://www.stichtingehs.nl/

https://www.stralingsmeting.nu/