(Door Frank Flippo)

In 2003 ontmoette ik Zenleraar Rients Ritskes voor een interview in het blad Onkruid, en recenseerde zijn boek ‘Zen en Geluk.’ Daarna bezocht ik meerdere Zen-sessies, o. a. van de Japanse meester Hozumi Roshi. Ik begon in die tijd elke ochtend en avond twintig minuten te mediteren, zoals ‘Zen en Geluk’ voorschreef. Misschien brengt dit boek het oude vuur terug, want ‘voelen wat je wilt voelen’ vertelt boeiend over de verbetering van onze psyche door mediteren. Eigenlijk is het boek één grote aanbeveling.

Dit vervolg op ‘Denken wat je wil denken’ vormt samen daarmee een basishandleiding voor Zen. Rients Ritskes doel was het ultieme feelgood-boek te schrijven. Ik weet weinig van feelgood-klassiekers, maar mijn ultieme Zenboek is de Shobogenzo Zuimonki van Dögen Kigen uit de 13^de eeuw, een weergaloos werk vol aforismen, koans, anekdotes en levensverhalen. ‘Ultiem’ impliceert dat een boek een onderwerp zo behandelt dat alles erna slechts uit kanttekeningen kan bestaan. Of wilde de auteur alleen streven naar een dergelijk boek? Zijn kennelijke plezier in het schrijven doet vermoeden dat Voelen wat je wilt voelen niet zijn ‘ultieme,’ laatste werk zal zijn. De soepele stijl van de schrijver voert de lezer vlot door de stof. Hij nodigt uit tot snel lezen, maar direct begrijpen hoeft niet samen te gaan met regels scannen. Bovendien wil niet iedereen zinnen herlezen. Het gevolg kan zijn, dat subtiel verwoorde inzichten dan langs schieten zonder te beklijven. Wie snel leest, valt daarom aan te raden dit boek drie keer te lezen. Aandachtige lezers hebben misschien wel aan één keer voldoende. Toch is het een boek dat moet groeien, want de inhoud is geen kattepis. De auteur verwerkte er ruim dertig jaar lesgeven en mediteren in, en lijkt daarbij geen taboes te schuwen. Dat moet ook wel met dit onderwerp.

Zelfonderzoek

Zen kun je zien als een vorm van zelfonderzoek. Dit is zeer zeker het standpunt van de auteur. Zijn boek onderstreept het belang van een helder onderscheid tussen aanvoelen, voelen, gevoelens en emotie. De auteur slaagt er in, heldere definities te formuleren voor deze begrippen. Het mooie is dat hij deze zeer eenvoudig verwoordt, en hij handreikingen geeft, ze in de praktijk te toetsen. Wie die begrippen goed kan onderscheiden, kan beter waarnemen wat er precies in hem omgaat. Dit leidt tot helderheid, zelfkennis en uiteindelijk meer geluk. Veel mediteren leert haarscherp observeren wat er in jezelf en om je heen voorvalt. Na verloop van tijd eet, ruik en proef je beter en je voelt je wakkerder, kalmer en opgewekter. Alles komt volgens de auteur aan op de juiste maat; te veel mediteren kan een vlucht uit de werkelijkheid worden. Twee keer per dag 20 minuten, niets meer, niets minder.

Dit is een bijzonder boek omdat in de traditionele Zenbeoefening emoties en gevoelens nauwelijks besproken worden. Zo kan de onterechte indruk ontstaan dat Zen emoties onderdrukt. Het tegendeel is waar: Zen- beoefening kan leiden tot beter hanteren van je emotionaliteit. Rode draad is, hoe Zen helderheid kan scheppen in de vaak verwarrende werkelijkheid van gevoelens en emoties. Door gerijpt inzicht kunnen we leren ermee te spelen in plaats van er het slachtoffer van te worden. Zelf ontdekte de auteur dat je goed voelen, vaak overeenkomt met ‘niets’ voelen, en gelukkig zijn, met ‘niets’ denken.

Na het bespreken van emoties en emotionaliteit in algemene zin, bespreekt Rients Ritskes ook de afzonderlijke emoties, wat ze teweegbrengen en hoe je ze kunt leren hanteren. Het heetste hangijzer bewaart hij voor het laatst, naar eigen zeggen omdat hij niet wil dat lezers het boek gelijk al boos weggooien. Dat hangijzer heet jaloezie. Weinig mensen zijn in staat, hun jaloezie openlijk toe te geven. Maar iedereen is wel eens jaloers. De auteur probeert iets van het kwade odium van deze emotie weg te halen. Zo laat hij zien dat jaloezie ons ook kan aanzetten tot grote prestaties.

Falen

Omdat dit boek exact beschrijft hoe een geïntegreerde persoonlijkheid werkt, ontdek je direct op welke punten je tekort komt en zo drukt het je met je neus op het eigen falen. Al lezende besef je de lange weg die je nog te gaan hebt. Dan kan dezelfde moedeloosheid opkomen als bij ‘Handig in Huis’. Maar wie doorzet, ontdekt meestal dat hij niet per definitie over twee linkerhanden beschikt. De auteur ontkracht een voor een tegenargumenten als: Meditatie tijdverspilling? Zeg je dat ook bij joggen? Uiteindelijk komt het gewoon neer op doen en vaarwel zeggen tegen dezelfde gemakzucht die je lang onder de douche houdt, of voor de tv, of in bed. Aan de slag dus!

Rients Ranzen Ritskes, Leer voelen wat je wilt voelen. Zenvol omgaan met emotie. Gebonden, 335 pagina’s, uitg. Asoka, 2012, €29,95