(Door Frank Flippo)

Tegenwoordig zit er een trendy koffiehuis en internetcafé, maar tussen 1995 en 2005 was Vismarkt 4 een begrip in de Utrechtse kraakwereld. In januari 2004 wilde gemeente Utrecht deze ‘holle kies’ restaureren, inclusief de historische luifel. Eigenaar Dagobert Beheer sloopte deze luifel twee jaar eerder. Kraker/bewoner Jop (2004): “Die laat het verkrotten, terwijl wij de naam hebben. Maar wij herstellen wat af aan dit prachtige pand.” Een tijdsdocument met een update uit 2012.

Jop was een van de twee resterende bewoners, sinds eind maart 2004 de Utrechtse brandweer op bezoek kwam. Jop(2004): “In 1993 trokken hier voor het eerst krakers in en toen was het hier ook al verwaarloosd en brandgevaarlijk. Maar na de cafébrand in Volendam en de vuurwerkramp in Enschede moesten er ‘ineens’ maatregelen komen. Hoeveel studentenhuizen in de stad zijn niet veel brandgevaarlijker en daar kraait geen haan naar? Die brandgevaarlijkheid onderzochten we zelf op verzoek van verontruste bewoners. De Groenlinks-fractie in de gemeenteraad stelde kritische vragen over deze gemeentelijke prioriteitstelling. De brandweer zelf achtte de benedenverdieping veilig, met onder andere een vluchtweg. Daar bleven dus mensen wonen. Op dit moment twee. Maar we gebruiken het pand ook als verzamelplaats voor activiteiten. We willen er informatiebijeenkomsten gaan houden over kraken, en een gratis café opzetten waar mensen kosteloos koffie en thee kunnen komen drinken.”

Louche
De gemeente gaf eerder de eigenaar toestemming voor een tussenverdieping, dit in strijd is met het bestemmingsplan ‘Rijksmonument’. Jop: “Die eigenaar is absoluut louche. Het pand is onder de prijs gekocht, maar het was fake. Achter ‘Dagobert’ zitten dezelfde mensen die vroeger eigenaar waren. Ik vind het op zijn minst naïef van de gemeente dat ze dat niet ziet.”

Hoe nu verder aan de Vismarkt? Jop (2004): “Wij hebben pas voor duizenden euro’s verbouwd en brandwerende gipsplaten aangebracht. Daar gaan wij mee door en binnenkort laten wij de gemeente zien hoe mooi het is geworden. En mochten wij toch ontruimd worden, dan ga ik gewoon door met kraken. Wij hebben weinig met de eigenaar te maken, wij doen het gewoon. Als we geld hebben om op te knappen, doen we dat. De gemeente beweert heel veel over historisch behoud, intussen hebben de eigenaars de luifels eraf gesloopt. Die lieten dat doen door twee ‘gorilla’s’ en lieten het door Stadsbeheer tot sloophout verwerken. Er mocht tijdens die actie niet gefotografeerd worden. Wij deponeerden een klacht over inregenen. Er waren gaten ontstaan in de voorgevel ontstonden doordat die luifel er met grof geweld vanaf was gesleurd. De gemeente beweerde dat krakers het pand hebben uitgewoond, maar uitgewoond was het elf jaar geleden al. Onze leus luidde: de eigenaar laat het pand creperen, de krakers mogen het repareren. Aan zijn bouwplan is niets historisch, dat houdt gewoon een grote winkelpui in met glas en steen, net als andere panden in de binnenstad.”

Onteigenen
Op 7 februari 2004 maakte de gemeente bekend dat het pand verbouwd wordt tot een winkel en twee appartementen. Inclusief luifel. De gemeente liet de eigenaar weten dat dit past in de “holle kiezenaanpak”, verwaarloosde panden laten opknappen. De wethouder probeert eigenaren aan te sporen daar zelf iets aan te doen en verstrekt zo nodig subsidies of aankoop. Als eigenaren desondanks niets doen kan de gemeente overgaan tot onteigenen.
De wethouder: “Dat is niet onze bedoeling te onteigenen. Maar als zo een mooie bestemming ontstaat voor dit pand, vervalt de reden tot kraken. Want kraken is aan de kaak stellen van ongeoorloofde leegstand? Dat doen wij ook met ons holle kiezenbeleid.”

Het ledenbestand van de Kamer van Koophandel vermeldt een Stichting Dagobert Beheer, gevestigd in belastingparadijs Andorra. Navraag naar een buitenlands telefoonnummer levert niets op, evenmin als op het adres Mil Lennium 1.
De wethouder in een reactie: “Wij onderhandelen hierin met de rechtmatige eigenaar. Die is verplicht Op die het pand op te knappen. De krakers zitten zijn pand. Voor wat zij daar zelf aan willen opknappen, wenden zij zich maar tot de eigenaar.”
In een brief van ‘Dagobert’ aan de krakers liet deze weten, dat zij als de opknapwerkzaamheden beginnen, niet langer kunnen blijven. Jop (2004):” Wij zijn absoluut niet bang. Kraken gaat door.”
Gemeente: Wij gaan niet per se over het terugbrengen tot in de 16de eeuwse staat, wij zijn gewoon voor een mooi resultaat. Dan kunnen ook andere overwegingen spelen.”

Naschrift (2012): Op 8 april 2005 ontruimde de politie het pand eerder dan verwacht, daags na een demonstratie tegen de voorgenomen ontruiming van ‘de Vismarkt’ en een ander pand, de voormalige legerdump aan het Vredenburg.
De verbouwing schoot niet op. In augustus 2006 werd het pand enkele dagen nogmaals gekraakt. Hoewel de krakers toestemming hadden om nog enkele dagen langer te blijven, werd het pand onverwacht ontruimd. Daarna werd het pand verbouwd tot filiaal van de CoffeeCompany. Uit onvrede over het gemis aan de culturele activiteiten van de Vismarkt en de Dump werd het Counter Culture Festival opgericht.

Update 2012 vver Vismarkt 4

De oudste delen dateren uit de middeleeuwen. In de 17e en vanaf de 19e eeuw werden de vorm van het dak en de voorgevel veranderd. Zoals veel typisch Utrechtse panden aan de Oudegracht heeft het pand een overkluisde kelder, uitgevoerd als tongewelf.
Tot 1970 was Vismarkt 4/5 echt een vishandel. Daarna werd het enige jaren een uitzendbureau. Door een familievete tussen de erfgenamen stond het jarenlang leeg. Tussen 1995 en 2005 was dit gebouw een kraakpand, beter bekend als ‘de Vismarkt.
In 1992 werd het kortstondig gekraakt. Acht april 1993 opnieuw, ditmaal als protest tegen de nieuwe Leegstandswet. In Het pand, inmiddels van binnen kaal gesloopt, woonden ongeveer tien mensen, maar de Vismarkt werd vooral bekend door het restaurant en de café-avonden en concerten. Door de centrale ligging werd de Vismarkt een cultuur- en ontmoetingscentrum waar naast krakers ook een breder publiek kwam. Het ‘verjaardagsfeest’ in april werd altijd druk bezocht. De activiteiten besloegen vaak drie dagen. Op 3 april 2003 trad de zanger Armand op tijdens het 10-jarig jubileum. In 2004 werd het aantal bewoners beperkt op last van de brandweer. Het verdere verloop in dat jaar laat zich lezen in bovenstaande tekst

(Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in Ons Utrecht, begin 2004)