Een belangrijke Amerikaanse woordvoerder van de New Wave was Judith Merril (1923-1997), feitelijk degene die de beweging in Amerika salonfähig maakte. Ook gaf zij meer bekendheid aan SF geschreven door vrouwen. In Dangerous Visions bundelde zij de voornaamste Amerikaanse New Wave-schrijvers. Op haar manier van samenstellen is vaak kritiek uitgeoefend.  Ze zou naast ‘echte’ New Wave schrijvers, zo’n beetje alles wat erop leek, erbij gestopt hebben. 

Nu de rookwolken na al die jaren allang zijn opgetrokken, is het niet moeilijk een aantal Amerikanen te noemen met duidelijke New Wave-trekken: Vonnegut, Lafferty, Samuel Delany, Robert Sheckley, Harry Harrison en Philip José Farmer, om er enkele te noemen. De impact van de New Wave op de SF reikt vrij ver, maar naarmate de kringen verder van de plons in de vijver af bewegen, worden ze zwakker en minder waarneembaar. Het bovengenoemde rijtje bevat de meest duidelijke voorbeelden van beïnvloeding.

In de New Wave zijn twee richtingen te onderscheiden: een bewust literaire oppositie, vooral in Groot-Brittannië, en een satirische, parodiërende richting, die vooral de Amerikanen beoefenden.  De Britten rond Moorcock en Ballard experimenteerden met literaire stijlvormen als interior monologue en écriture automatique. Het meest sprekende voorbeeld hiervan is Barefoot in the Head van Brian Aldiss, door critici betiteld als ‘een moedige en tot nu toe een van de meest geslaagde pogingen’, en ‘een gedurfd en interessant experiment’.

Aldiss en de anderen lieten zich inspireren door de James Joyce van Finnegans Wake. Aldiss’ Barefoot is een verhaal over een oorlog waarin de strijdende partijen hallucinogene drugs als wapen inzetten. De gek geworden hoofdpersoon reflecteert op de vele bizarre gebeurtenissen in een interior monologue die het midden houdt tussen Joyceaanse stijlfiguren en populair taalgebruik typerend voor de jaren zestig. Barefoot verscheen als feuilleton in New Worlds. Later meer over dit belangrijke boek.

De literaire New Wave vond naast het werk van James Joyce ook inspiratie in de surrealisten, de Duitse Romantici, en in literaire verschijnselen van hun eigen tijd zoals de beatschrijvers rond Burroughs en de New Journalism rond Tom Wolfe.

De Amerikaanse schrijvers staken de gek met de hemeltergende clichés zoals smakeloze aftreksels van Mary Shelleys Frankenstein, en van Wells War of the Worlds.  een voorbeeld van zo’n satire is Bill, the Galactic Hero van Harry Harrison. De hoofdpersoon bezoekt daar een middeleeuws kasteel op een verre planeet. De kasteelheer heeft als butler een robot die als het nodig is, naar de haard rammelt en zichzelf voorziet van de noodzakelijke brandstof: kolen.

Hoe hilarisch dergelijke werkjes soms ook zijn, literair gezien waren deze satires meestal eendagsvliegen. De invloed van de Britten was in literaire kringen langduriger en verder strekkend. Hun tijdschrift New Worlds had al een respectabele staat van dienst. Het bestond al in de jaren dertig en was altijd een spreekbuis geweest voor nieuwe science fiction.  Toen Michael Moorcock in 1964 het toen noodlijdende blad onder zijn hoede nam, ontdekte hij de schrijver Ballard, die zich in 1945 vergeefs een reputatie had trachten te verwerven met een Joyceaans literair experiment. Moorcock onderkende direct zijn talent, haalde hem binnen en bejubelde hem vervolgens in een reeks essays als de grote nieuwe schrijver.

(wordt vervolgd)