Op het spoor van de druïde: Druidry in de lage landen

RITMISCH VEREN DOOR DE SEIZOENEN

Een erudiete wildeman of -vrouw worden, vol ongerepte natuurlijkheid en wijsheid. Verkeren met de geesten van de plaats, waar men dat verkiest. Een spirituele begeleider per post, die schijnbaar vanuit het niets uw weg begeleidt. En langzaamaan, misschien wel na de 19 jaar die er ooit voor stond, een Druïde worden. Tegenwoordig kan dat ook in Nederland. Zilvervis bezocht twee festivals in het hart van de winter, en keerde geïnspireerd terug.

Weinigen tegenwoordig zullen beweren dat zij identiek zijn aan de druïden uit Caesars tijd; millennia scheiden hen van ons. De Nieuwe Druïden zijn meestal niet van Keltische cultuur. Zij zetten zich in als heler, beschermen bedreigde dieren en planten. Essentieel voor het druïdische gevoel is het bewust ervaren van de tijdloos oude ritmes der Natuur.

De druïdencursus die sinds een paar maanden in het Nederlands beschikbaar is, biedt een prachtige algemene opleiding in bomenkennis, folklore en geschiedenis. Druïde (wijze, magiër), grove, (open plek, kring) gwersu, (les), het zijn woorden die oerbeelden wakker roepen. Als ze dat daadwerkelijk doen, is dat volgens Chief Druïde Philip Carr-Gomm een eerste schrede op het Pad.

Raadgevers, vertellers, barden, welke functie vervulde een druïde eigenlijk niet? Een centrale figuur van wijsheid, lang geleden. Uit Gwersu II: drie grote klanken van de schepping, De wind door de bomen, een beek met smeltende sneeuw, de kreet van een pasgeboren kindje.

Bijna aan een haiku of een zen-meditatie. Geen toeval.

Ooit heerste van India tot Ierland van Alaska tot Vuurland religies met een gelijksoortige opbouw:  wijzen traden op als helers en behoeders van het stamerfgoed. Het waren ook raadslieden, die na jaren studie grondige kennis opbouwden. Zij leerden met goden praten, gaven wijsheid door en droegen uiteenlopende namen als sjamaan, medicijnman, brahmaan of druidh. Allen wilden hetzelfde:  heilig vuur ontsteken op de plek van de geesten, de natuurelementen eren, en de heilige bron zoeken in het hart van het woud. “In een diep oneindig oud bos woonde bij een bron een oude man”, zo beginnen talloos vele sagen.

Zalm

Druïden vertellen dat als we de Ierse rivier de Boyne volgen tot haar bron, we uitkomen bij een heilige poel, omgeven door negen hazelaars. Deze bomen zijn zo oud als de Tijd, met knoestige bruine en paarse stammen. Dikke hazelnoten rijpen tussen heldergroene bladeren, en af en toe valt er een in het kalme donkere water. Als we rustig bij deze poel zitten en in haar diepte staren, hebben we misschien geluk en zien we een glimp van een van haar oudste bewoners: een glanzende, stille zalm, die daar zwemt en af en toe een sprong maakt om een noot op te vangen.

Deze poel heet Conla’s Bron of de Bron van Segais.  De negen paarse hazelaars voeden de zalm en maken die tot een van de meest wijze schepselen op aarde.  Het doel van de Druïdische weg: vang de zalm met je gedachten en reis op zijn rug mee om de Mabon te vinden, het Keltische Kind van Licht, dat eeuwig leven brengt. Om dit doel te bereiken,  moeten we terug naar onze eigen jeugd, en naar de jeugd van onze beschaving; de wijsheid van onze voorouders.

Een Druïde  koestert het innerlijk kind in de duisternis van de winter, als tussen september en maart de natuur grotendeels stil ligt. Dit is de tijd om zaden te planten van binnen om later te kunnen oogsten, je geest te verzorgen, je innerlijk kind te voeden.

Mabon, kind van de Oermoeder, was verdwenen in de duisternis van de onderwereld. De Moedergodin zoekt haar kind in de hengst in het noorden, de adelaar in het oosten, de feniks in het zuiden, de zalm in het westen. Dit is de queeste naar de avondzon in de hoop dat het licht met Joel terugkeert. Door die zoektocht ervaren druïden het Wiel en slaan de seizoenen gade.

En wat gebeurde er met Mabon? Hij reisde naar de onderwereld, waar hij Mab, vorstin der elfen ontmoet, die hem de kennis van de innerlijke oogst overbrengt. Hij mag terugkeren naar haar land alleen als hij terugkeert naar mensenland om hen te vertellen over de tijd voor het verzorgen van onze zielen, als het licht de landerijen verlaat, nadat de oogst op de velden is voltooid..

Dat moet wat zijn: in de nabijheid van oude goden te staan, op offerplaatsen die geuren naar onze bestaansbronnen..”Jij bent een bard, dat hoor ik al.” zegt druïde Ben Alink als wij verhalen uitwisselen aan de telefoon. “Ah, doe je ook aan weersbeïnvloeding?”, zegt hij als ik de hoop uitspreek op aangename omstandigheden. En: “Wees welkom op Imbolc.” Zo vind ik mezelf dagen later, dwalend in bossen langs brede lanen. Dit is een sneeuwnacht; de grond is wit als een druïdenmantel, bomen pieken tegen de grijze hemel en mijn voetstappen trekken eenzame sporen. Maar ik vind mijn pad.

Deze cirkel aan de Veluwerand cirkel stappen wij statig, in colonne binnen. Druïde Ben voorop in vol ornaat met staf en kandelaar. Hierbinnen vieren wij het feest Imbolc (Rond-de-Buik). Ben nodigt de geesten van de elementen en de windrichtingen uit. Symbolische voorwerpen zijn hun poorten. Wij reiken naar handen, spreken formules, zingen strofen. Brighid, godin van vanavond, deelt narcissen uit de knop, want druïden vieren het  voorjaar al op 1 februari. Schijnsel uit stormlantarens flakkert over de versgevallen sneeuw,  Druïdengewaden schemeren op terwijl een langgerekte klank meerstemmig klinkt:  Awenn..

De Druïde voorop, lopen wij terug naar onze verwarmde schuilhut. Tijd voor feest en vrolijkheid, glazen fonkelende mede gaan rond, terwijl de deuren naar de Andere Wereld open staan. Het voelt allemaal spiritueel veilig, niemand hoeft zijn ei kwijt en zelf hoef je ook niets. Ben Alink is een grote, kalme man. Bedachtzaam, roestig stemgeluid en een aartsvaderlijke uitstraling, maar met twinkelende ogen: “Onze magie is slechts elementair. We doen er verder niets mee, ze zijn rustig en vriendelijk.” Enkele deelnemers zingen het lied  The Rose over een ontluikende knop vol hoop en verlangen.

Ben vertelt over een verboden Imbolc bordspel met draken en leeuwen, lammeren en hagelbuien. “Met Imbolc lieten je zien dat je de winter hadden overleefd”. We sluiten af door de cirkel weer binnen te gaan en afscheid te nemen van de Andere Wereld. De cirkel is vervluchtigd en we zijn terug in de nuchtere tijd.

Schranspartij

Zes weken eerder bezocht ik Joel, dat was meer een informatieavond.  “Wij zijn niet bang voor openbaarheid; ieder die van ons wil horen is welkom, zegt druïde Jurre Yntema. Door de motregen begeef ik me naar Breda. “Ook bij de Kelten was het een vreetfeest” zegt Jurre, “Dus neem gerust iets mee.” Jurre ontdekte dat de oude weg waaraan de feestzaal ligt, een leyline is en de naam lijkt rechtstreeks op de Druïden terug te slaan. Toeval?

“Kelten zaten overal. Frankrijk, Duitsland, maar ook in Friesland zijn sporen gevonden, en  Noorwegen. Tegenwoordig is vooral van belang of het gedachtegoed je aanspreekt. In dat geval kun je terecht bij  Obod, de enige druïdenorganisatie met Nederlandse afdelingen. Een organisch geheel van gelijkgestemde zielen, zonder hiërarchie in naam van de krachten der natuur.”

Maar dat heeft Wicca toch allemaal ook?  Jurre. “Wicca is sterk verwant, maar er zijn accentverschillen. Wicca-beoefenaren vinden ritueel veel belangrijker. Vooral de seksuele symboliek maakt indruk, de twee polen  mannelijk en vrouwelijk staan centraal en die moeten steeds opnieuw ritueel worden samengebracht. Druïden doen dat niet, die gaan ervan uit dat die twee elementen al samen zijn, bijna als yin en yang gaan die samen door de wereld.” Of zoals een Engelse druïde zei: het hart van Wicca is de god en godin, verenigd in liefde; het hart van de druidry het Goddelijk Kind. Wicca-beoefenaren gebruiken maancirkels en roepen echt aan. Ben Alink: “O, maar wij houden ook van de maan hoor, wij vinden haar prachtig en onderkennen haar kracht volledig. Heel mooi wat Wicca daarmee doet. Het enige is dat onze festivals nu eenmaal met de zon meegaan, daarom hebben wij zonnecirkels. Wij hebben maar acht feesten, Wicca minimaal twaalf, bij elke maan. Die hebben nog veel meer plezier dan wij!”

Wicca en Druidry ‘voelen’ anders. Druïden zijn minder uitgesproken magisch: zij roepen niet aan, maar nodigen uit en wachten. Of gaan gewoon naar buiten en vragen aan de zon: zou ik alstublieft dit of dat mogen? Wicca noemt zich de Oude Religie, terwijl druidry zichzelf  niet ziet als religie, maar als levensbeschouwing. Ben: “De aartsbisschop van Canterbury is druïde. Ook atheïsten kunnen in theorie druïde zijn.” Hoe relatief het onderscheid is, bewijst de hechte vriendschap tussen Gerald Gardner, grondlegger van de moderne Wicca, en Ross Nichols, aanjager van de grote druïdenrevival na de oorlog. Veel mensen duiken zowel op in druïden- als in heksenkringen en voelen zich erfgenaam van beide stromingen.

Wat doet een druïde buiten de jaarfeesten? Ben: “Mythologie bestuderen, leylines lezen, bomenwijsheid bestuderen,  heilige plaatsen bezoeken, bomen planten, zeldzame dieren beschermen. Centraal staat de verwantschap met sterren, de wind en de bomen, met de aarde en de geluiden van het bos. Het belangrijkst blijven voor mij de ceremonies elke zes weken. Het ritmisch veren door de seizoenen.”

Minimale eisen voor een ‘oude’ druïde: alle oude teksten reciteren zonder er een letter aan te veranderen,  vloeiend Keltisch spreken, een samenhangend beeld van de kosmos kunnen schetsen, De Keltische wetten van buiten kennen, meesterschap over de bardische versvorm, Een diepgaand begrip van alle bekende vormen van magie, offer, ritueel.

Zo niet: scheer u weg, dilettanten!

Ben reageert laconiek: ‘och, ik zie dat als een soort scholing. Vergelijkbare hedendaagse kennis leer je tegenwoordig gewoon op het voortgezet onderwijs. Het druïdische pad van nu gaat over de meer specifieke wijsheid. En nog altijd is het een lange leerweg.”

Veel mensen kiezen ervoor bard te blijven. De totale opleiding is te doen in drie, misschien twee en een half jaar, maar dan kun je ook niets anders. De meeste cursisten nemen zo’n jaar of zeven om alle fases te doorlopen. Het is een schriftelijke cursus die je op eigen gelegenheid kunt volgen.”

De Orde van Barden, Ovaten en Druïden is de enige Druïdenorganisatie die actief is in het Nederlandse taalgebied. “Je begint als bard, dan leer je de artistieke kanten, daarna word je ovaat oftewel genezer en ziener. Vervolgens wijze raadgever, druïde dus. Maar je hebt ook wilde druïden hoor. Die volgen niks en noemen zich gewoon zo. Ik lig er niet wakker van.”

Storm

Voor een groot deel onderwijst de druïde zichzelf. Hoe vaker je de wildernis intrekt, hoe meer lessen je zult leren. Dwalen is iets anders dan lopen. De wind die je gezicht groet, de boslucht in je neusgaten. Leren altijd te houden van de natuur, ook bij dooiende prut, gure wind of hagel. Voel de hartslag van de Moeder onder je voeten, de levenskracht van een oude eik. Medegevoel is het begin, misschien dat natuurwezens je ooit antwoorden. Bezie een storm, aardbeving of hoe het vuur een bos verteert, en de eerste groene sprietjes daarna. Hierin kun je ook het Keltische drietal Zijn, Vergaan en Ontstaan herkennen. Druïden zien dit als de weg van alle dingen. In het Godinnenteken de Triskele dat veel druïden dragen, zie je dit terug: drie ineengedraaide spiralen.

Tips voor wilde druïden

-De jaarfeesten zijn heel goed individueel te vieren of met je partner of vrienden. De cyclus ervaren en beleven is voor druïden veel belangrijker dan met wie of met hoeveel.

-Wandel in een groot, stil, rustig woud rijk aan verleden, zoals het Zoniënwoud, het bos van Fontainebleau of dichter bij huis, Springendal bij Ootmarsum.

-Praktiseer oplettendheid; open je zintuigen en probeer te ontdekken of bomen, planten en dieren je iets te vertellen hebben. Contact maken met de geest van de plek.

-Zet je in voor bedreigde boomgroepen of karakteristieke bomen in je straat of buurt. Ga eens kijken bij een boomchirurg. Of plant zelf bomen!

-Probeer uit te vissen waar in de buurt leylines lopen. Loop er overheen en bezoek aanliggende krachtcentra.

DE JAARFEESTEN DER DRUIDEN

ALBAN ARTHAN (Joel) 21 december (Tijd van de donkerste diepten) Hartje winter lijkt de zomer te sterven. Joel viert de terugkeer van het licht met groenblijvende planten en overblijvende bessen. Symbool: Het Wiel. Oude gebruiken: samenzijn, goed eten en drinken, een blok eikenhout laten verteren in het vuur en de as bewaren om uit te strooien met Imbolc.

Praktisch: Maak een krans van hulst, bereid een bijzondere maaltijd, eerder uitgelezen dan overvloedig. Drink wijn van herfstbessen, ingemaakte groente en fruit, het beste vlees.

IMBOLC, 1 februari (Terugkeer van het leven)  Het onzichtbare ontkiemen, zoals het embryo  in de moederbuik. Godin: Brighid, van dichters, genezers, kinderen en kraamvrouwen. Lammeren en sneeuwklokjes. Het eren van moedergodin Brighid eert met acht kaarsen, oprijzend uit het water.

Praktisch: Maak ‘Brighids Oog’,  met gekleurde draden of wol., en twee stukjes  hazel- of wilgehout van maximaal 30 cm lang. Bind ze kruisgewijs met wol en wind tot je een kleureffect hebt, verander dan van kleur maximaal acht kleuren. Gebruik het als versiering of als offergave bij een heilige bron.

ALBAN EILIR of Ostara, 21 maart (Zaaitijd)  Ostara  was de Saksische godin van de dageraad.

Terugkijken op het donkere halfjaar jaar, vieren wat we bereikten in het groeiende licht.

Bloemen verschijnen, het grote zaaien begint. De omgeving versieren met wilde voorjaarsbloemen.

Praktisch: Beschilder eieren met plantextracten.  Kook ze in water met uienschil diepgeel. Of met een bloempje of varenblaadje tegen het ei,  uienschillen eromheen en in een witte doek wikkelen.

Koken. De goudkleurige schaal laat dan de afdruk van het blad zien.

BELTANE, 1 mei (Tijd van ontspruiten) of Meiavond. De  lente op haar hoogtepunt. Dauw verzamelen, over vuren springen, dansen rond meibomen. Nieuw ontwikkelend leven, bloei,

graan dat boven komt,  de eerste groenten.

Praktisch: aan een krans van bloeiende mei- of hagedoorn  met gekleurde stof bloemen vastmaken. In plaats van meidoorn kun je ook ijzerdraad gebruiken en daar met gekleurd lint bloemen aan binden. Laat je inspireren door de natuurkrachten; je gedachten bij het maken bepalen hoe mooi hij wordt.

ALBAN HEFIN, 21 juni, (Tijd van Helderheid) Zon en sapstroom op hun hoogtepunt. Van zonsondergang tot zonsopgang waken rond een vuur. Bij de dageraad een auroraceremonie. De overvloed  uitbundig vieren, kruiden verzamelen om te drogen.

Praktisch: Snijdt een staf van een hazelaar. Vraag hem toestemming, raak hem aan, leg de bedoeling uit. Voelt het goed, snijd dan een tak van elleboog tot wijsvingerpunt, niet dikker dan 2 cm. Dank de boom met een lint dat je eraan bindt of een kristal aan de voet.  Bast verwijder je als het hout vers is. Droog het hout eerst, mocht je het willen versieren met ingebrande patronen, schilderingen of linten.

LUGHNASADH, 1 augustus, (Tijd van vorderingen) Begin van de oogst, het opslaan van voedsel. Het hooi is binnen, tarwe en gerst komen. Feest van spellen, wedstrijden, huwelijken..  De graanoogst bepaalde of je in de winter honger zou lijden of niet. Meestal brood gegeten in vorm van graangod.

Praktisch: Maak een granenpopje. Een moeilijke klus, vraag assistentie! Met een mes, een pen, vijf lange strohalmen, gekleurd lint, strokleurig garen en veel stro aan de gang: vlecht ze! Met rest-stro een lus maken aan de bovenkant. Versier de onderkant waar de aren hangen, met lint.

ALBAN ELFED, 21 september. (Tijd van het lied)  En van bemiddeling, beoordelingen, vereffeningen van rekeningen. Danken voor de oogst, voorbereiding op de winter. Barden voltooiden rond deze tijd hun tournees en beslisten wat hun winterverblijf zou gaan worden.

Gerechten met  noten, appels en druiven, wijnfeesten.

Praktisch: Maak een herfststukje uit de grote overvloed die de natuur nu biedt. Paddestoelen, vruchten bessen, hout..Laat je fantasie je leiden in wat je ermee doet.

SAMHAIN, 1 november (Tijd van Vallende Zaden)  Slachttijd, het feest van dood en chaos. Symbool: de heksenketel. Godin: Cailleach, de Grijze Lelijkerd, vrouwe der donkere kennis. Travestie, diefstal,  kinderen bedelen bij buren om snoep. Voor druïden bieden de  geesten der doden  steun en inspiratie.

Praktisch: Maak een parshell, een kruis van  takjes en korenaren voor boven de deur..  Twee stokjes van 60 centimeter lang en 1 cm dik, bind je met stro of lint kruisgewijs aan elkaar. Weef kloksgewijs verder tot  nog 7 tot tien cm van de stokjes uitsteekt.  Denk erbij aan mooie zomerdagen.

©2002 H.F.(Frank) Flippo