Gemeente Utrechtse Heuvelrug wil 74 woningen laten bouwen op het Doornse golfterrein. Inbegrepen is de demping van een poel in het noorden van het terrein. Maar die demping mag niet omdat het tegen de wet is. Een van de bewoners is namelijk de kamsalamander (Triturus cristatus).  

Het mag niet!

De kamsalamander is Europees beschermd. Een aantal provincies en gemeenten is bij enkele diersoorten vrijgesteld van bescherming omdat deze soorten vrij algemeen zijn. De kamsalamander echter  kent géén vrijstelling op provinciaal niveau.(Bron: website adviesbureau Eco Logisch, het adviesbureau dat in opdracht van de gemeente de inventarisatie op het golfterrein heeft uitgevoerd.)

Negen soorten amfibiën in ons land staan op de Rode Lijst Amfibieën, inclusief  De kamsalamander. Deze heeft als status ‘kwetsbaar’.

Wellicht mag er zelfs helemaal niet gebouwd worden.

Het gaat nog verder. Niet alleen de poel mag niet gedempt worden, het hele gebied kan eigenlijk door dit dier niet worden ingericht voor woningbouw. De rechten van dit dier op zijn leefgebied zijn namelijk ook beschermd.

Een amfibie zoals de salamander kent drie leefomgevingen: Een voor de  voorplanting, dat is een poel of beek om te paren, eitjes te leggen en larven te laten groeien. De tweede is het zomerverblijf, want een groot deel van zijn leven leeft de salamander op het land. Hij heeft daarbij honderden vierkante meters nodig om voedsel te zoeken en te kunnen schuilen. Dat is altijd een extensief beheerd en kleinschalig landschap, een heel rustig gebied dus. Ten derde heeft hij een winterverblijf: een vorstvrij holletje in de grond, een plekje onder takkenstapels, of steenhopen of aan de waterkant.

Migratie is de seizoensgebonden beweging heen en terug tussen delen van het leefgebied. De kamsalamander migreert tussen de overwinteringsplekken, de wateren waar voortplanting plaatsvindt en de zomerverblijfplaatsen. Adulte kamsalamanders blijven vaak minder dan 100 meter van het voortplantingswater, mits dit geschikt leefgebied betreft. Als het leefgebied niet of minder geschikt is, komt migratie over enkele honderden meters voor.

Als je grond bouwrijp gaat maken met machines, maak je om te beginnen zijn zomerverblijf kapot. En salamanders scharrelen niet rond dicht opeengebouwde huizen, want het zijn schuwe dieren. Zonder voldoende plek om op het land te leven sterft de salamander. Een woonwijk is geen woonplek voor hem.

Al deze functies als leefgebied voor amfibieën zijn beschermd onder de Wet Natuurbescherming. Je kunt dus niet alleen een vijver afrasteren, wat eerst het plan was. Winter- en zomerhabitat ontbreken dan.

Je kunt ook niet een van de poelen dempen. Het golfterrein heeft een poel in het zuidelijke, en een in het noordelijke gedeelte. Het plan was om de zuidelijke poel af te rasteren en de noordelijke te dempen. Maar salamanders migreren tussen verschillende watermilieus.

“Bij de kamsalamander is de exacte locatie van de terrestrische rust- plaatsen en van de migratieroutes op het land redelijkerwijs niet in beeld te brengen. In de praktijk moet er dan ook vanuit gegaan worden dat als de kamsalamander aangetroffen is, op alle plekken binnen een paar honderd meter die daarvoor geschikt zijn, voortplantingsplaatsen en rustplaatsen van de kamsalamander aanwezig zijn, evenals de essentiële omgeving die nodig is om deze plekken als zodanig te laten functioneren Voor de kamsalamander geldt dat de voortplantingsplaatsen, de foerageerplekken en de zomer- en winterverblijf¬plekken zich grofweg binnen 100 meter van elkaar moeten bevinden en dat ze onderling zonder barrières te bereiken moeten zijn.”(Bron: Kennisdocument Kamsalamander van B12.nl)

De noordelijke poel past niet in het bouwplan van projectontwikkelaars SmartBuilds en NabijWonen dat in opdracht van de gemeente daar aan de slag wil. Ze willen op die plek huizen bouwen en als de vijver blijft, kunnen dus minder woningen gerealiseerd worden dan de geplande 74.

Wethouder Rob Jorg kondigde aan dat je de noordelijke poel kunt dempen en dan elders op het terrein een nieuwe poel graven. Maar bij zo’n ingreep wordt de flora en fauna in de noordelijke poel vernietigd. Het duurt jaren voor in een nieuwe poel een vergelijkbare biologische omgeving ontstaat en in die tussentijd zijn de salamanders gestorven.

Hun zomerverblijf is de salamanders dan al afgepakt. Want een amfibie overleeft niet op een bouwterrein. Als de gemeente de salamanders het woongebied afpakt door er te gaan bouwen, overtreedt zij de Wet Natuurbescherming en dat mag niet.

De wet is in dit geval glashelder. De bepalingen voor onder andere de kamsalamander zijn opgenomen in artikel 11. 46 lid 1 van het Besluit Activiteiten Leefomgeving. De bepalingen voor wat betreft nationaal beschermde soorten zijn opgenomen in artikel 11. 54 lid 1 van het Besluit Activiteiten Leefomgeving.  

Achtergrond

De gemeente is verplicht om ecologisch onderzoek te verrichten naar natuurwaarden als ze in een groen gebied wil bouwen, in dit geval het golfterrein. Als op grond van een dergelijk onderzoek dier- of plantsoorten worden aangetroffen met een beschermde status, mag een terrein niet zonder meer bouwklaar gemaakt worden.

In 2024 liet gemeente Utrechtse Heuvelrug daarom het Adviesbureau E. C. O. Logisch B. V. een verkennend natuuronderzoek uitvoeren middels een quickscan. Dit rapport was met flinke zwartgelakte gedeelten beschikbaar ter inzage. Enige citaten uit dit rapport:

4.2 aanbevelingen tav de natuurwetgeving

”de noordelijke poel maakt deel uit van (…..) Ondanks dat het fourageergebied (…..)  niet expliciet beschermd is, is het aan te bevelen de poel te behouden. Indien er werkzaamheden aan de poel plaatsvinden of deze gedempt wordt. dient een ecologisch werkprotocol opgesteld te worden om het doden van de (geanonimiseerd) | en algemene en/of vrijgestelde soorten te voorkomen.”

Paragraaf 2.2 “Het onderzoek naar amfibiën was gericht op onderzoek naar (….)r. (Die r is nog zichtbaar na de lak. Kamsalamander eindigt op een r.)  

(het overzicht van de inventarisatie is zwartgelakt en mogen burgers niet inzien)

Tot slot een citaat uit de Natuurbeschermingswet:

 § 3.2. Beschermingsregime soorten Habitatrichtlijn Artikel 3.5 1 Het is verboden in het wild levende dieren van soorten, genoemd in bijlage IV, onderdeel a, bij de Habitatrichtlijn, bijlage II bij het Verdrag van Bern of bijlage I bij het Verdrag van Bonn, in hun natuurlijk verspreidingsgebied opzettelijk te doden of te vangen. 2 Het is verboden dieren als bedoeld in het eerste lid opzettelijk te verstoren. 3 Het is verboden eieren van dieren als bedoeld in het eerste lid in de natuur opzettelijk te vernielen of te rapen. 4 Het is verboden de voortplantingsplaatsen of rustplaatsen van dieren als bedoeld in het eerste lid te beschadigen of te vernielen.