Eindelijk heeft nu ook het Voedingscentrum, voorheen het Voorlichtingsbureau voor de Voeding, zijn licht laten schijnen over Kris Verburghs bestseller over voeding, getiteld De Voedselzandloper. In een redelijk uitgebreid artikel geeft het Voedingscentrum haar kritiek op de Voedselzandloper weer. De Voedselzandloper zet zich uitdrukkelijk neer als het gezondere alternatief voor de aloude Schijf van Vijf. Maar klopt dit ook? Voors en tegens op een rij.

Over één ding zijn vrijwel alle deskundigen het eens: koolhydraten, eiwitten, vitaminen/mineralen en vetten vormen de hoofdbestanddelen van elke voeding. Over hoe je deze stoffen het beste binnenkrijgt verschillen velen echter stevig van mening. Verburgh en het Voedingscentrum zijn hier goede voorbeelden van. Hieronder beide standpunten, voorzien van kanttekeningen op basis van o.a. onderzoek in de Blue Zones, gebieden op aarde waar mensen een uitzonderlijk hoge leeftijd bereiken in uitstekende gezondhheid. Ook deskundigen als Michael Pollan en Daphne Miller lieten zich inspireren op bevindingen uit de Blue Zones.
(Lees hier meer over de Blue Zones)

Koolhydraten: wel of niet?

Het populaire dieetboek de Voedselzandloper verklaart bepaalde veel gegeten koolhydraatrijke producten taboe. Brood, aardappelen, pasta en rijst kun je volgens dit boek beter vervangen door koolhydraatrijk fruit en groenten zoals bananen en peulvruchten, aangevuld met havermout. Het Voedingscentrum denkt dat als je een dergelijk advies opvolgt,  in je lichaam op den duur tekorten kunnen ontstaan aan bepaalde belangrijke voedingsstoffen.

Het Voedingscentrum heeft gelijk als het stelt, dat bladgroente en bessen  geen vervanging kunnen vormen voor brood en pasta. Deze producten bevatten immers geen zetmeel en dus ook geen koolhydraten.  Knollen en peulvruchten zijn echter wel degelijk goede vervangers. Een deel van de koolhydraten in deze groenten bestaat bovendien uit ‘resistant starch’. Dit is een vorm van  zetmeel die je langer verzadigd houdt dan het type zetmeel in geraffineerde voeding en aardappelzetmeel, onder andere doordat de vezels daarin niet door de dikke darm worden verteerd.

Het Voedingscentrum vindt het onzinnig dat Verburgh wel havermout aanbeveelt. Dit bevat immers dezelfde glycemische waarde als andere granen. Inderdaad komt de glycemische waarde overeen. Hier staat tegenover dat havermout veel meer nutritiënten bevat  dan veel gangbare granen. Mits je het goed bereidt,  krijg je via havermout ook veel minder binnen van het giftige fytinezuur dat wel in bijvoorbeeld volkorenbrood zit.

Hoe erg zijn suikerpieken?

Kris verburgh beweert dat een mens gedurende zijn leven, wil hij gezond oud worden ‘suikerpieken’zo veel mogelijk moet voorkomen. Suikerpieken ontstaan volgens hem met name door het eten van koolhydraatrijk voedsel. Dit type voedsel heeft een hoge “glycemische index” . Het Voedingscentrum ziet onvoldoende bewijs dat hoog-glycemisch voedsel het risico op chronische ziekten vergroot. Lopen ze achter de feiten aan? Verburgh is namelijk zeker niet de enige die chronische ziekten wijt aan langdurige hoogfrequente inname van suikers en koolhydraten.

Hebben we voedingssuplementen nodig?

Verburgh prijst voedselsupplementen aan, terwijl het Voedingscentrum deze  niet nodig acht bij een volwaardige voeding. Het Voedingscentrum stelt dat voedselsupplementen slechts nut hebben voor  zwangere vrouwen en bepaalde bevolkingsgroepen . Kris Verburgh stelt terecht dat gangbare voeding vaak niet meer volwaardig is omdat Onze bodem steeds minder mineralen als selenium en magnesium bevat. Deze mineralen hebben wij nodig om goed te kunnen functioneren, maar zij worden steeds minder aangetroffen in onze planten.

Het Voedingscentrum stelt dat je genoeg hebt aan 200 gram groente per dag. Traditionele diëtisten en steeds meer voedingswetenschappers zeggen echter: hoe meer groente, hoe beter, dit gezien de afnemende vruchtbaarheid van landbouwgrond. Door vele decennia onafgebroken teelt en tonnen kunstmest bevat de meeste grond nog slechts een fractie van de stoffen die er vijftig jaar geleden. Dit betekent dat alle groente die we vandaag eten veel armer is dan de groente van vroeger. Zo bezien  is 200 gram maar een armetierig beetje.

Paleo-dieet en het eten van granen

Het Voedingscentrum vindt dat Verburgh gevaarlijke en slecht onderbouwde standpunten inneemt, met name dat  over granen. De Voedselzandloper raadt aan om er zeer weinig van te eten, vooral om het aantal koolhydratendat je dagelijks binnen krijgt, op die manier te beperken.

Je kunt je afvragen of het afzien van granen niet eerder een trendy discussie is, zoals je in de jaren zeventig de anti-vlees trend had en daarna een anti-zuiveltrend. Granen worden voor zover wij weten al vanaf 4000 v Chr (de Soemeriërs) gegeten. Ze maken overal ter wereld in de een of andere vorm deel uit van het menselijke voedingspatroon.

Verder Verburgh toont zich hier een aanhanger van een  extreme vorm van het paleodieet. Volgens de aanhangers van deze dieetvorm, is  zesduizend jaar granen eten maar een momentopname is, gezien de evolutionaire geschiedenis van onze soort, Minstens een miljoen jaar daarvoor verbouwden mensen geen granen en aten die dus ook nauwelijks. En ze overleefden ook. De grote vraag in deze discussie is: hoe overleefden zij dat?

Eiwitten

De Zandloper adviseert om dagelijks vette vis als makreel of zalm te eten. Liever geen rood vlees, wel gevogelte, eieren, tofu en gistproducten als quorn. Hij adviseert, van dergelijke eiwitrijke producten maximaal 150 tot 200 gram per dag te nuttigen.

Het Voedingscentrum adviseert een kleinere hoeveelheid: tot 125 gram per dag van dergelijke producten, inclusief vleeswaren op brood en dan liefst magere varianten. Dit vlees zou je twee maal per week moeten vervangen door vis, waarvan een keer vette vis. Giftige zware metalen uit vervuild zeewater gaan vooral in het vet van vis zitten, vandaar. Dit lijkt dus zeker geen dom advies.

Onderzoek in de Blue Zones onderschrijft beider oproep tot matigheid in eiwitrijk eten:  voor de kerngezonde oudjes daar vormen vlees, kaas, ei en vis eerder een accent  bij het eten dan de hoofdmoot.

Het Voedingscentrum weerspreekt Verburgh terecht op het punt dat broccoli meer eiwit bevat dan steak. Broccoli bevat 3 gram eiwit per 100 gram, steak 22 gram, eiwit per 100 gram.

Verburgh denkt ook dat we het zonder zuivel kunnen stellen omdat in broccoli ook veel kalk zit. Volgens het Voedingscentrum zou je dan dagelijks 3 kilo broccoli moeten eten om aan de dagelijkse benodigde hoeveelheid kalk te komen. En het is bekend dat bijvoorbeeld veganisten moeten oppassen voor tekorten aan eiwitten, calcium en vitamine B, stoffen die juist wel in zuivel zitten. Al treden dergelijke tekorten meestal pas na jaren op.

Chocola, suikers, vetten

De Voedselzandloper beveelt pure chocola aan. Het Voedingscentrum erkent de gunstige werking op hart en bloedvaten, maar tekent hier terecht bij aan, dat chocola ook verkeerde verzadigde vetten bevat die hier juist weer slecht voor zijn. Chocola bevat bovendien veel calorieën.

Verburgh beveelt vooral omega 3 rijke plantaardige vetten aan. Het Voedingscentrum stelt terecht dat ook smeer- en bereidingsvetten belangrijk zijn, ze helpen de opname van onmisbare stoffen als vitamine A, D, E en essentiële vetzuren. Tot zover alleen maar verstandige taal uit Den Haag.

Maar op suikergebied slaat het Voedingscentrum de plank mis. Verburgh stelt dat geraffineerde suiker en aspartaam beter helemaal vermijden kunnen worden. Hij voert hier gedegen onderzoeken bij aan. Het voedingscentrum vindt het helemaal mijden van suiker onnodig. Zoet broodbeleg, zeggen zij, past prima in een gezond eetpatroon. Aspartaam vindt zij veilig binnen bepaalde grenzen. Het ziet bovendien geen extra gezondheidsvoordelen in vervangers als stevia, tagatose en agavenectar.

Kleine stapjes of je nek uitsteken?

Het Voedingscentrum doet consciëntieus en nauwkeurig onderzoek en beweert niet zo maar wat, maar lijkt wat al te voorzichtig. Bovendien gaat het Voedingscentrum uit van de Nederlandse eetcultuur. De kosmopolitische Verburgh haalt inspiratie uit de hele wereldkeuken. Bovendien is hij niet bang te denken: en als de meerderheid met zijn gangbare eten nu eens ongelijk heeft?

Bronnen: Voedingscentrum, Voedselzandloper