(door Frank Flippo)

“Ontdek dat je ‘het’ nooit vindt, en blaas dan een zucht van verlichting uit. Dat is Nirvana.”
Sommigen mensen zijn te groot om in een vakje te passen en dat geldt zowel voor hun levensstijl, hun persoonlijkheid als hun denkbeelden. Alan Watts (1915-1973) was zo iemand. Deze filosoof, schrijver en inspirator vond zichzelf vooral een ‘spirituele entertainer’. “Ik kom niet om u te bekeren, te overtuigen of iets te verkopen” begon hij eens een lezing. “Ik wil alleen dat u net zo zult genieten van mijn gedachten als ikzelf.”

Watts werd bekend als de man in de jaren ’50 en ’60 de Zengedachte naar de miljoenen in het Westen bracht. Hij stierf in 1973, maar op YouTube, Internetfora en websites vind je duizenden treffers, er is zelfs een Watts-podcast. Zijn jongste zoon Mark Watts beheert met www.alanwatts.com zijn zeer omvangrijke nalatenschap in lezingen, boeken en artikelen.

Wie was Alan Watts?

Geboren in 1915 in Chislehurst in Kent, Engeland, groeide hij op als enig kind van James Watts, directeur van het Michelin-autobandenbedrijf in Londen, en van Mary Buchan die les gaf aan kinderen van missionarissen in China. De prenten op de Chinese cadeautjes die ze af en toe kreeg, bekeek Alan met grote interesse. Mensen en landschappen waren er anders afgebeeld dan hij ooit gezien had. Een weldadig gevoel van ruimte overheerst, de mensen erin lijken te zweven en verkeren in totale harmonie met hun omgeving. Een levenslange fascinatie voor China was geboren.

Chislehurst was idyllisch gelegen. Zwervend langs beekjes leerde de jonge Alan vele planten- en insectennamen kennen. Hij was een eenzelvig kind met een grote fantasie die soms tot vreemde spelletjes leidde: soms, als hij ergens in het veld een dood zangvogeltje vond, voerde hij er een ingewikkeld begrafenisritueel voor uit. Als kind hield hij al uitgebreide voordrachten bij zijn ouders thuis, puur voor zijn plezier. Zij gaven hem een traditioneel Engelse, Anglicaanse opvoeding. Zijn wereld veranderde echter voorgoed na het lezen van het bloemrijke en diepzinnige ‘Gleanings in Buddha-Fields’ van de Japan-kenner Lafcadio Hearn,  In Watts woorden: “Boeddhistische klokken galmen dieper dan christelijke” en: “Om Mani Padme Hum” leek mij veel interessanter dan ‘Komt laten wij aanbidden’.” Op zijn veertiende verklaarde hij zich boeddhist en sloot zich aan bij de Buddhist Lodge in Londen.

Rond zijn twintigste ontmoette Watts op een religieus wereldcongres in Londen de Zenmeester Suzuki. Watts’ eerste eigen publicatie, ‘The Spirit of Zen’(1936), leunt sterk op Suzuki’s boeken. In die tijd ontmoette hij ook de Amerikaanse Eleanor Everett, zijn eerste vrouw, en verhuisde met haar naar New York. Watts begon daar openbare lezingen te geven, maar zijn publiek bleef jarenlang klein en hij worstelde om rond te komen. Uiteindelijk vertrok hij naar Illinois voor een priesteropleiding in de Episcopale Kerk, een Amerikaanse versie van de Anglicaanse Kerk. Hij werd er priester, maar gaf hier een heel eigen invulling aan. Zijn ’kerkdiensten’ stopte hij vol ademhalingsoefeningen en mantrazang en niet zelden liepen deze uit in nachtelijke discussies. In 1950 gaf Watts er de brui aan en verliet Illinois met zijn babysitter Dorothy Dewitt. Zij werd later zijn tweede echtgenote. In datzelfde jaar kreeg Watts een baan aan de American Academy of Asian Studies in San Francisco. Kort daarna kreeg hij zijn eerste en  radioprogramma bij een zender in Berkeley. Zijn carrière kwam in een stroomversnelling, hij had eindelijk de bodem gevonden waarop hij kon gedijen. Gastcolleges aan de universiteiten van Berkeley, Yale en Harvard volgden. In 1957 kwam ‘The Way of Zen’ uit, dat geweldig verkocht en waarmee hij definitief zijn naam vestigde. Hij werd vrienden met wereldberoemde intellectuelen als Aldous Huxley en ging in dezelfde periode waarin Huxley zijn ‘Doors of Perception’ schreef, eind jaren ’50, experimenteren met LSD. Watts LP ‘This is it’ (1962) is waarschijnlijk de eerste LSD hippie-jamsessie die ooit is vastgelegd. Het album bleek een van dé inspiratiebronnen voor de sixties-scene. Het leek of de LSD hem veranderde van de wat stijve Britse intellectueel naar een soort intellectuele beatnik. Watts ging wonen in een afgedankte veerboot in Sausalito en bezocht kunstenaarsfeesten op Druid Heights, een hooggelegen plek waar hij een berghut betrok. Watts genoot er van wandelingen, kalligraferen, verfijnd eten en seksuele escapades. Hij betaalde echter een hoge prijs voor zijn vrijheid. Met drie ex-echtgenotes en zeven kinderen moest Watts onophoudelijk doorwerken. Zijn genadeloze werkschema, zijn jaren van kettingroken en een escalerende wodkaconsumptie ondermijnden zijn gezondheid. Watts nieuwe drinkmaatje en vierde vrouw werd Mary Jane Yates King, (‘Jano’) “de soulmate waar ik mijn leven naar heb gezocht.” Samen verdeelden ze hun tijd tussen Sausalito en Druid Heights.

Geboren in Victoriaans Engeland, werd Watts een steeds vrijer mens, iemand die enorm kon lachen, bongo speelde, wild kon dansen en voor zijn eigen vermaak lange onzinrijmen produceerde. Maar ergens bleef hij ook de gereserveerde Brit die pas na drank en dansen los kwam en die worstelde met zijn intellectualiteit. De avond voor zijn sterven, thuis na een uiterst vermoeiende buitenlandse tournee, lag Watts te spelen met een ballon, schaterend en grapjes makend. Hij stierf die nacht in zijn slaap aan een hartaanval, 58 jaar oud. Enkele uren na zijn overlijden liet Jano hem cremeren op een houtstapel op een nabijgelegen strand, bij boeddhistische monniken.

“Na mijn dood keer ik terug als je kind”, zei hij tegen zijn dochter. “Als een mooi roodharig meisje”. Zo’n meisje kreeg ze. Deze Laura schreef krabbels die op Alans handtekening leken. Op bezoek bij vrienden, opende ze ineens een kast met drank en schonk zichzelf een glas wodka in alsof ze nooit anders had gedaan.

Watts zag het meest in actieve meditatie, zoals tijdens wandelen, bergbeklimmen, Tai Chi, koken en boogschieten. Of kalligraferen. In zijn autobiografie schrijft hij hoe hij het inktblok prepareert voordat hij karakters gaat penselen. En dan, soepele halen over rijstpapier, terwijl buiten zachtjes de regen begint te tikken. Haiku?

Watts vond zijn Tao in de soms onpeilbare schoonheid van schijnbaar nutteloze zaken en activiteiten: “de vrijheid van wolken en bergbeken, van doelloos rondzwerven, de vrijheid van bloemen in ondoordringbare rotskloven, prachtig ook al blijven ze ongezien, en van de branding die eeuwig het strand omspoelt.”

Watts vond dat hij een “flodderig, lichtzinnig, verspillend, laf en ongedisciplineerd leven leidde, waar ik mee weg kwam dankzij een zekere charme en een grote welsprekendheid. Dat is wat ik ben, en zonder twijfel zal blijven. Ik, mijn vrienden en mijn familie zullen het er mee moeten doen. “ Maar met zijn teksten heeft hij ongetwijfeld miljoenen mensen geïnspireerd en een rijker leven gegeven.

Vlamming

In zijn laatste, onvoltooide boek ‘Tao, the watercourse way,’ (1973) beschrijft Watts het vloeiende en bijna ongrijpbare karakter van de realiteit. “Wie de Tao (de Weg van niet-geforceerd, spontaan, natuurlijk handelen) volgt, verwerft uiteindelijk een natuurlijke elegantie, een schijnbare moeiteloosheid en muzikaliteit in al zijn handelingen.” De realiteit bestaat niet uit gefixeerde vormen, maar uit een voortdurende, bonte warreling van processen. Er bestaan talloze voorbeelden van.

Zo moet een vlam eigenlijk ‘vlamming’ heten omdat de vlam van nu een andere is dan die van een minuut geleden. Een hond ‘hondt’, een fontein ‘fonteint.’ Een van de mooiste teksten die Watts schreef, gaat over hoe volmaakt Chinese karakters de Tao uitdrukken, beter dan westerse woorden ooit kunnen. Omdat Chinese karakters gelijktijdige processen weergeven, zoals de realiteit ook een oneindig voortduren is van gelijktijdige, onderling verschillende bewegingen.

“De Grote Realisatie is geen toekomstig doel maar een onmiddellijk feit. Dit ogenblik van nu is de Eeuwigheid en dat moet je nu zien, of nooit.” We denken onophoudelijk, waardoor we het leven vergeten en het menu eten in plaats van de maaltijd.”

“Met eenmaal per dag even gedachtenvrij zijn, blijft je gedachteleven bruisen.”

“Schort het denken even op, zoals een publiek ophoudt met praten wanneer het concert bijna begint. Meditatie lijkt op muziek, of op dansen. Een muzikant wil niet snel naar het eind van het lied, of zoveel mogelijk noten spelen. Een danser beweegt zich niet om naar het midden van de vloer te komen. “

“Naar een nachtelijke sterrenhemel kijkend, maken we geen vergelijkingen tussen goede en slechte sterren, noch tussen goed en slecht samengestelde sterrenbeelden.”

“Geloven is als zwemmen in water. Je grijpt jezelf er niet in vast, want dan zink je. Juist door je lichaam te ontspannen blijf je drijven. Geloof is openheid, geen vastklampen.”

“Plannen en controleren leveren geld op en misschien ook succes en gezondheid. Maar voor al die controle betalen we een prijs en die heet: zorgelijkheid.”

“Je merkt pas dat je ogen hebt als je vlekjes ziet. Je merkt pas dat je een gebit hebt als je kiespijn voelt. En een ik als je piekert. Je ‘ik’ voelen betekent dus dat er iets mis is.”

“Pas iemand die zichzelf kan vergeten, kan echt geïnteresseerd zijn. En pas zo iemand kan echt interessant zijn.”

“Wie te serieus leeft, vergeet de smaak van gewone dingen en kan niet meer praten over niets bijzonders, puur voor de gezelligheid. Of over de vloer rollen, spelen met kinderen, zich vergapen aan watervallen, menigtes, circussen, onweersbuien, bijzondere mensen, of genieten van een goede maaltijd, van op je rug liggen in de zon en aan niets anders denken dan het kauwen op een grassprietje. “

.Aanbevolen boeken van Alan Watts:

The way of Zen (1957)

The book on the Taboo against knowing who you are (1966)

In my own way. (Autobiografie) (1972)

Cloud-hidden, Whereabouts Unknown. A mountain journal. (1973)

Tao- the watercourse way, (1973)

Verdere bronnen voor dit artikel: the Meaning of Happiness, (1940) Behold the Spirit (1947), the Wisdom of Insecurity (1951, Nature, Man and Women (1958); vele URL’s

©2008 H.F.(Frank) Flippo

Lees ook

Marc Gevaert, filosoof van de zintuigen

Handreikingen voor Gaia

Leer voelen wat je wilt voelen